RPO wnioskuje do ministra o ujednolicenie wykładni prawa oświatowego przez wojewodów

Rzecznik Praw obywatelskich wystąpił do ministra administracji i cyfryzacji w sprawie niezgodnych z prawem uchwał rad gmin powierzających prowadzenie szkół podmiotom prywatnym

Publikacja: 16.11.2012 14:45

RPO wnioskuje do ministra administracji i cyfryzacji o ujednolicenie wykładni prawa oświatowego przez wojewodów

Foto: www.sxc.hu

Karina Piątek

Do Biura Rzecznika wpłynęło pismo Związku Nauczycielstwa Polskiego, z którego wynika, że wojewodowie, działając jako organy nadzoru nad działalnością gmin, nie kwestionują niezgodnych z prawem uchwał powierzających prowadzenie wszystkich (lub znacznej części) szkół na terenie gminy podmiotom prywatnym (stowarzyszeniom, fundacjom, spółkom prawa handlowego). W efekcie, w wielu gminach może dochodzić do naruszenia konstytucyjnego prawa do powszechnej i bezpłatnej nauki.

Opisywany problem dotyczy w szczególności sytuacji, w których prowadzenie szkół przekazywane jest podmiotom prawa prywatnego powołanym do życia z inicjatywy gminy.

Rzecznik zauważa, że zgodnie z ustawą o systemie oświaty zakładanie i prowadzenie szkół należy do zadań własnych gminy. Zatem tylko one mogą prowadzić szkoły i placówki publiczne, będące jednostkami budżetowymi. - Zakładanie przez gminy podmiotów prawa prywatnego (stowarzyszeń, fundacji czy spółek komunalnych), które przejmują prowadzenie szkół stanowi zatem naruszenie przepisów ustawy. W wielu przypadkach ma także cechy próby obejścia prawa regulującego m.in. kwestie zasad wynagradzania nauczycieli - stwierdził RPO w piśmie skierowanym do ministra.

- Szkoły niepubliczne powinny stanowić uzupełnienie sieci szkół publicznych. Nie mogą natomiast ich w pełni zastąpić - uważa Rzecznik.

Na poparcie swojego stanowiska Rzecznik przytoczył dotychczasowe orzecznictwo sądów administracyjnych, które wielokrotnie kwestionowały zgodność z prawem uchwał przekazujących prowadzenie szkół podmiotom prywatnym (np. wyrok NSA z 9 lutego 2006 r. sygn. akt I OSK 1372/05, wyrok WSA w Warszawie z 16 maja 2006 r. sygn. akt I SA/Wa 1818/05 czy wyrok WSA w Olsztynie z 20 września 2011 r. sygn. akt II SA/Ol 453/11).

Jak wynika z informacji udzielonych przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, część wojewodów powołuje się na art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którym jednostka samorządu terytorialnego, będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może przekazać, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej, prowadzenie takiej szkoły. Wojewodowie uważają, że wejście w życie przywołanych przepisów oznacza odejście od zasady obowiązkowego prowadzenia szkół przez jednostki samorządu terytorialnego.

Zdaniem Rzecznika opisany problem skutkuje nie tylko formalną niezgodnością z prawem części uchwał rad gminy. W wielu przypadkach zmiana podmiotu prowadzącego szkoły może prowadzić do naruszenia konstytucyjnej gwarancji prawa do nauki, bowiem podmioty inne niż jednostki samorządu terytorialnego nie są ustawowo zobowiązane do zapewnienia każdemu dziecku miejsca w szkole.

Ponadto z informacji przekazanych do Biura Rzecznika wynika, że wojewodowie odmawiają zakwestionowania uchwał przekazujących prowadzenie szkół podmiotom prawa prywatnego, a obywatele ze względu na długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcie sądu administracyjnego często rezygnują z dochodzenia swoich praw.

Z uwagi na to, iż brak prawidłowej i jednolitej wykładni przepisów może prowadzić do naruszenia konstytucyjnej gwarancji powszechnego dostępu do nauki Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do ministra administracji i cyfryzacji w celu podjęcia działań zmierzających do ujednolicenia wykładni prawa oświatowego przez wojewodów.

Edukacja Zezwolenia Zadania Samorządu Ustrój i Kompetencje Samorządu

Opisywany problem dotyczy w szczególności sytuacji, w których prowadzenie szkół przekazywane jest podmiotom prawa prywatnego powołanym do życia z inicjatywy gminy.