Do Biura Rzecznika wpłynęło pismo Związku Nauczycielstwa Polskiego, z którego wynika, że wojewodowie, działając jako organy nadzoru nad działalnością gmin, nie kwestionują niezgodnych z prawem uchwał powierzających prowadzenie wszystkich (lub znacznej części) szkół na terenie gminy podmiotom prywatnym (stowarzyszeniom, fundacjom, spółkom prawa handlowego). W efekcie, w wielu gminach może dochodzić do naruszenia konstytucyjnego prawa do powszechnej i bezpłatnej nauki.
Opisywany problem dotyczy w szczególności sytuacji, w których prowadzenie szkół przekazywane jest podmiotom prawa prywatnego powołanym do życia z inicjatywy gminy.
Rzecznik zauważa, że zgodnie z ustawą o systemie oświaty zakładanie i prowadzenie szkół należy do zadań własnych gminy. Zatem tylko one mogą prowadzić szkoły i placówki publiczne, będące jednostkami budżetowymi. - Zakładanie przez gminy podmiotów prawa prywatnego (stowarzyszeń, fundacji czy spółek komunalnych), które przejmują prowadzenie szkół stanowi zatem naruszenie przepisów ustawy. W wielu przypadkach ma także cechy próby obejścia prawa regulującego m.in. kwestie zasad wynagradzania nauczycieli - stwierdził RPO w piśmie skierowanym do ministra.
- Szkoły niepubliczne powinny stanowić uzupełnienie sieci szkół publicznych. Nie mogą natomiast ich w pełni zastąpić - uważa Rzecznik.
Na poparcie swojego stanowiska Rzecznik przytoczył dotychczasowe orzecznictwo sądów administracyjnych, które wielokrotnie kwestionowały zgodność z prawem uchwał przekazujących prowadzenie szkół podmiotom prywatnym (np. wyrok NSA z 9 lutego 2006 r. sygn. akt I OSK 1372/05, wyrok WSA w Warszawie z 16 maja 2006 r. sygn. akt I SA/Wa 1818/05 czy wyrok WSA w Olsztynie z 20 września 2011 r. sygn. akt II SA/Ol 453/11).
