Zrealizowałem w październiku słuchowisko dla Teatru Polskiego Radia. Kolejne, bo przez lata zrobiłem już ich sporo. Zaczynałem jeszcze jako student w latach 80., w takich realiach, jakie wtedy istniały: „reżimowe media” dawały możliwość pracy w swego rodzaju niszy – radiowym teatrze, gdzie spotykali się najlepsi polscy aktorzy, notabene bojkotujący telewizję. Teksty i słuchowiska były poddawane cenzurze, jak wszystko. Dawało się jednak sporo zrobić.

Polskie Radio zmieniło się od tamtych lat. Teatr Polskiego Radia nadal działa, choć w formie ograniczonej. Bywam tam co jakiś czas i po 2015 r., mimo pandemii, zrealizowałem cztery słuchowiska.

Nagle na Facebooku przeczytałem – z okazji premiery „Romana i Julii” – kilka komentarzy ostro krytykujących moją współpracę z „reżimowymi mediami”. Niewiele brakowało, by padło tam słowo „kolaboracja”... Oceny były ostre i bezkompromisowe. Zastanowiło mnie to. Bo przecież wiadomo, że nie jestem ani faworytem, ani fanem aktualnej władzy i bywam postrzegany jako jej krytyk. W dodatku nieoficjalnie, ale skutecznie zostałem zakwalifikowany do grupy tych, których nie należy wspierać dotacjami (przeznaczanymi dla „swoich”). Trafiłem – obok wielu wybitnych kolegów – na polityczną „czarną listę”. Choć z pewnymi wyjątkami, bo niedawno otrzymałem niewielkie stypendium scenariuszowe w PISF. I nagle teraz czytam, że pojawienie się mojego nowego słuchowiska w radiu to coś jakby moralnie niewłaściwego czy wręcz nagannego. Czyżbym, wchodząc do studia, popełnił niewybaczalny błąd? Postanowiłem publicznie o tym opowiedzieć, bo wydawało mi się, że moje wybory w zakresie pracy reżyserskiej są właściwe i to, co robię, trafia do zainteresowanych odbiorców. Ale być może się mylę? Może straciłem busolę moralną?

Czytaj więcej

Film

Które filmy fabularne dostaną dofinansowanie z PISF?

Podczas drugiej tegorocznej sesji dofinansowania z Polskiego Instytutu Filmowego dostało dziewięć...

Byle nie propaganda

Staram się realnie patrzeć na to, co dzieje się wokół, i wyciągać wnioski. Dlatego trudno mi pojąć postawę tych, którzy z góry zakładają, że wszystko wiedzą lepiej, dla których świat jest czarno-biały, a podziały etyczne oczywiste: tu jest absolutne dobro, a tam zło.

Czytaj więcej

Teatr

„Balladyna” w reżyserii Adamczyka. Czas na merytoryczne zmiany w Teatrze Telewizji

W poniedziałkowym Teatrze Telewizji premiera „Balladyny” Juliusza Słowackiego. Z dramatu żądz, na...

Otóż w dziedzinach takich jak film, teatr i w ogóle w życiu jest tak, że na ogół nie możemy funkcjonować w pełnym komforcie, nigdy nie idąc na żadne kompromisy. Działanie artystów w Polsce bez wsparcia państwa jest trudne i udaje się nielicznym. Sukces crowdfundingu czy praca w oparciu o niezależne od aktualnych władz źródła zdarza się, ale rzadko i tylko w pewnym zakresie – np. przy poruszaniu tematów szokujących. Niewątpliwie triumf odnieśli choćby bracia Sekielscy, ukazując w śledczych reportażach ukrywanie kościelnej pedofilii. Ja sam niedawno zrobiłem poza państwowym systemem finansowania filmy „Dobra zmiana” (2018), dokument dystrybuowany w kinach, a potem na VOD, i „Polki żądają prawa do aborcji” (2020), dostępny na stronie Arte. Pomogła w tym „zagranica” (Francuski Instytut Filmowy) i krajowy crowdfunding, a ostatnio – w kwestii zakazu aborcji – telewizja niemiecka NDR. I jako niezależny filmowiec nadal pracuję nad niewygodnymi tematami. Szukam do tego partnerów głównie za granicą. Jednak uważam, że należy korzystać z możliwości działania artystycznego w kraju, na ile to możliwe, sięgając do polskich państwowych czy publicznych – ale kontrolowanych przez władze – źródeł. Oczywiście pod warunkiem, że robi się to uczciwie, unikając np. udziału w partyjnej propagandzie.

Płacimy przecież podatki, to nasze państwo, nawet wtedy, gdy nie lubimy rządu – i to nasze pieniądze zasilają budżet państwa, a ono ma obowiązek łożenia na polską kulturę. Można w uproszczeniu stwierdzić, że znakomita większość filmów, spektakli i festiwali istnieje tylko dzięki tym środkom (korzystają z nich nawet producenci takich kasowych filmów jak „Kler”). Istnieje więc właściwie tylko taki wybór: rezygnacja z uprawiania artystycznego zawodu lub szukanie możliwości realizacji pomysłów w ramach państwowego systemu. Czasem za cenę kompromisu.

Uważam także, że Teatr Polskiego Radia to instytucja o wspaniałej tradycji i nadal jest on w jakimś stopniu „nasz”. To nie jest miejsce służące do uprawiania polityki, ale sztuki czy artystycznego rzemiosła. Tam jest to możliwe. To taka enklawa. Nadal występują w radiowym teatrze świetni aktorzy, więc to okazja, by się z nimi spotkać. Nie ma tu właściwie alternatywy (redakcja Tok FM wycofała się z pomysłu robienia słuchowisk, a inne inicjatywy mają charakter pojedynczych projektów). Czyli albo można dziś realizować autorski teatr radiowy w Polskim Radiu – robię to regularnie – albo nie ma nic w zamian.

Wyjechać w Bieszczady

Moja facebookowa sonda wykazała, że – poza głosami kilku radykalnych krytyków – większość internautów mnie wspiera. Realizuję w radiu pomysły fabularne, które teoretycznie mógłbym wykorzystać, robiąc filmy, ale to byłoby znacznie trudniejsze ze względu na koszty i często okazuje się niemożliwe. Moim partnerem powinna tu być oczywiście telewizja publiczna, ale w aktualnym stanie rzeczy trudno wyobrazić sobie taką współpracę.