W służbie Polsce - Nagroda im. Giedroycia

Siedem osób zostało nominowanych do XIV edycji Nagrody „Rzeczpospolitej" im. Jerzego Giedroycia. Za tydzień otrzyma ją osoba lub instytucja kierująca się zasadami wypracowanymi przez redaktora paryskiej „Kultury".

Publikacja: 27.11.2014 01:00

W służbie Polsce - Nagroda im. Giedroycia

Foto: Fotorzepa, Bohdan Paczkowski

Nasza redakcja ustanowiła Nagrodę im. Giedroycia w 2001 roku, w pierwszą rocznicę śmierci twórcy „Kultury" i Instytutu Literackiego w Paryżu, wielkiego patrioty, świetnego redaktora i dalekowzrocznego polityka. Zasługuje na nią osoba lub instytucja, która w swej działalności publicznej kieruje się zasadami wypracowanymi przez Jerzego Giedroycia. Należą do nich: bezinteresowna troska o sprawy publiczne, polityka pojęta jako służba krajowi, a nie partykularnym interesom, umacnianie pozycji Polski w demokratycznej wspólnocie europejskiej, podtrzymywanie dobrych stosunków z narodami Europy Wschodniej, praca nad rozwojem polskiej niepodległościowej myśli politycznej.

W skład kapituły Nagrody im. Jerzego Giedroycia wchodzą:

Czesław Bielecki, architekt, w czasach PRL działacz opozycji

ks. Adam Boniecki, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego"

Zbigniew Brzeziński, Center for Strategic & International Studies

Bogusław Chrabota, redaktor naczelny „Rzeczpospolitej" (przewodniczący kapituły)

Krzysztof Czyżewski, dyrektor ośrodka Pogranicze – sztuk, kultur, narodów

Olaf Osica, dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich

Grzegorz Gauden, dyrektor Instytutu Książki

Zbigniew Gluza, prezes Fundacji Ośrodka Karta

Irena Lasota, dyrektor Institute for Democracy in Eastern Europe (IDEE)

Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej

Krzysztof Piesiewicz, prawnik, wieloletni senator RP

Radosław Sikorski, marszałek Sejmu RP

Zygmunt Berdychowski, Fundacja Instytut Studiów Wschodnich

Wojciech Sikora, Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura

Agnieszka Romaszewska-Guzy, dyrektor Biełsat TV

Tomasz Pietrasiewicz, ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN

Timothy Snyder, profesor Yale University

Andrzej Nowak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego

Hanna Wawrowska, sekretarz kapituły, „Rzeczpospolita"

Jerzy Giedroyc urodził się w Mińsku w 1906 roku w rodzinie wywodzącej się z książęcego rodu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 1924–1931 studiował prawo i historię na Uniwersytecie Warszawskim. Wtedy też związał się z obozem młodokonserwatystów. Po przewrocie majowym w 1926 roku był jednym z liderów studenckiej organizacji o charakterze propaństwowym Myśl Mocarstwowa.

Od 1930 roku kierował „Dniem Akademickim" – cotygodniowym dodatkiem do „Dnia Polskiego", przekształconym potem w czasopismo „Bunt Młodych". W 1936 roku „Bunt Młodych" z kolei został przemianowany na „Politykę" i stał się tygodnikiem.

W czasie II wojny jako żołnierz Brygady Karpackiej Giedroyc bierze udział w walkach w Egipcie oraz w obronie Tobruku. Po połączeniu Brygady z wojskami generała Władysława Andersa zaczyna pracę w Biurze Propagandy II Korpusu. To wtedy poznaje wielu swych późniejszych współpracowników z „Kultury". Są wśród nich m.in.: Józef Czapski, Juliusz Mieroszewski, Zofia i Zygmunt Hertzowie, Gustaw Herling-Grudziński.

W roku 1946 w Rzymie Giedroyc zakłada wydawnictwo Instytut Literacki, którego siedzibą z czasem stanie się Maisons-Laffitte pod Paryżem. W roku 1947 nakładem instytutu ukazuje się pierwszy numer „Kultury". Wpierw kwartalnik, a potem miesięcznik wkrótce stanie się najważniejszym czasopismem powojennej emigracji polskiej. Opiniotwórczy charakter nadawali mu między innymi Andrzej Bobkowski, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz.

Jerzy Giedroyc umarł w nocy z 14 na 15 września 2000 roku w Maisons-Laffitte.     .

Uroczysta gala z okazji XIV edycji Nagrody im. Jerzego Giedroycia pod honorowym patronatem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego odbędzie się 4 grudnia 2014 r. o  godz. 12.00 w Pałacu Rzeczypospolitej, pl. Krasińskich 3/5 w Warszawie

Zbigniew Bujak

W okresie PRL działacz opozycyjny. W 1978 roku zaczął współpracę z Komitetem Samoobrony Społecznej KOR, gdzie zajmował się m.in. kolportażem podziemnej prasy. W lipcu 1980 roku współorganizator strajku w fabryce Ursus.

Należał do założycieli Robotniczego Komitetu Solidarności ze Strajkującymi Robotnikami Wybrzeża. Od września 1980 r. pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność". Po wybuchu stanu wojennego w grudniu 1981 r. ukrywał się. W latach 1982–1986 działał w podziemnej „Solidarności". Aresztowany w maju 1986 roku, zwolniony we wrześniu na mocy amnestii. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Był jednym z trzech (obok Andrzeja Wajdy i Aleksandra Paszyńskiego) założycieli Agory SA, m.in. wydawcy „Gazety Wyborczej". W 1990 poparł kandydaturę Tadeusza Mazowieckiego na prezydenta.

Należy do Stowarzyszenia Wolnego Słowa. Założył Komitet Obywatelski Solidarności z Ukrainą.

W 1991 roku wraz z Januszem Rolickim wydał książkę „Przepraszam za Solidarność". W 2011 roku odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Jerzy Hoffman

Reżyser i scenarzysta filmowy. Karierę zaczynał jako dokumentalista. Największą sławę przyniosła mu ekranizacja „Trylogii" Henryka Sienkiewicza osadzonej w czasach XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Był także realizatorem filmów obyczajowych i wojennych.

Po wybuchu II wojny światowej wraz z rodziną został wywieziony na Syberię, do Polski wrócił po zakończeniu wojny. Studiował w Moskwie, we Wszechrosyjskim Państwowym Instytucie Kinematografii.

Zadebiutował w 1954 roku filmem dokumentalnym „Czy jesteś wśród nich?" nakręconym razem z Edwardem Skórzewskim. Jego pierwszy film fabularny to również duet ze Skórzewskim „Gangsterzy i filantropi".

Do jego najsłynniejszych filmów, oprócz ekranizacji „Pana Wołodyjowskiego", „Potopu" oraz „Ogniem i mieczem" (ten ostatni reżyser zrealizował już w wolnej Polsce), należą m.in. „Trędowata", „Do krwi ostatniej", „Znachor", „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem" czy „1920. Bitwa Warszawska".

W 1999 roku został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Basil Kerski

Jest dyrektorem Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku oraz redaktorem naczelnym dwujęzycznego polsko-niemieckiego kwartalnika „Dialog", który porusza kwestie stosunków polsko-niemieckich: politycznych, gospodarczych, kulturalnych i historycznych. Urodził się w Gdańsku, jednak przez 30 lat mieszkał w zachodnim Berlinie. W licznych komentarzach i esejach sięga głęboko w historię obu narodów. Publikuje m.in. w „Neue Zürcher Zeitung", „Der Tagesspiegel", „Berliner Zeitung", „Süddeutsche Zeitung", „Die Welt", „New Eastern Europe".

W latach 1998–2010 był honorowym dyrektorem Federalnego Związku Towarzystw Niemiecko-Polskich. Pracował w niemiecko-amerykańskim Aspen Institute w Berlinie, a także w Instytucie Badawczym Niemieckiego Stowarzyszenia Polityki Zagranicznej oraz w niemieckim Bundestagu. W roku 2011 wygrał konkurs na szefa Europejskiego Centrum Solidarności, kiedy były szef ECS ojciec Maciej Zięba podał się do dymisji.

Do Nagrody im. Jerzego Giedroycia był już nominowany pięć razy, w latach 2009, 2010, 2011, 2012 i 2013.

Paweł Kowal

Polityk, historyk, politolog. W latach 2005–2009 poseł na Sejm V i VI kadencji. W rządzie Jarosława Kaczyńskiego pełnił funkcję sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W latach 2009–2014 był posłem do Parlamentu Europejskiego. Przystąpił do grupy Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy, objął funkcję przewodniczącego delegacji do komisji współpracy parlamentarnej UE–Ukraina.

Po odejściu z PiS, w latach 2011–2013 stał na czele partii Polska jest Najważniejsza. Od 2013 roku jest przewodniczącym Rady Krajowej Polski Razem.

Działacz społeczny, w latach 1996 –1998 był prezesem Klubu Jagiellońskiego, przez wiele lat był też współpracownikiem krakowskiego Ośrodka Myśli Politycznej, gdzie kierował m.in. programem „Państwo polskie wobec Polaków na Wschodzie". Należy do Stowarzyszenia Wspólnota Polska.

Pracował też jako ekspert w Muzeum Powstania Warszawskiego, był współautorem koncepcji muzeum. Od 2005 roku jest członkiem honorowym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W tym roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zdzisław Najder

Działacz opozycji demokratycznej w PRL.

Na przełomie lat 1975 i 1976 założył Polskie Porozumienie Niepodległościowe.

Studiował i zrobił doktorat na Uniwersytecie w Oksfordzie, gdzie przebywał w momencie wprowadzenia stanu wojennego.

Dzięki rekomendacji Jana Nowaka-Jeziorańskiego został dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa, zajmował to stanowisko do roku 1987. Za rzekomą kolaborację z amerykańskim wywiadem został skazany na śmierć w roku 1983. Wyrok uchylono w roku 1989. W tym samym roku wrócił do Polski.

Był doradcą prezydenta Lecha Wałęsy i premiera Jana Olszewskiego. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Ma opinię wybitnego znawcy twórczości Josepha Conrada, a jego książka „Joseph Conrad: A Chronicle" jest uważana za jedną z najważniejszych na ten temat.

W roku 1998 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych.

Jest prezesem Klubu Weimarskiego w Warszawie.

Zygmunt Skórzyński

Socjolog i działacz społeczny. Podpisał w roku 1976 jeden z listów protestacyjnych przeciwko zmianie w Konstytucji PRL. Jest też sygnatariuszem tzw. Apelu 64, w którym wzywano władze do wszczęcia rozmów z działającym w Stoczni Gdańskiej Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w sierpniu 1980 roku.

Działał w warszawskiej filii Klubu Logofagów, za co we wrześniu 1953 roku został aresztowany. Zwolniono go bez procesu trzy miesiące później. Należał między innymi do Klubu Krzywego Koła i Klubu Inteligencji Okrągłego Stołu. Brał aktywny udział w tworzeniu Klubów Inteligencji Katolickiej. Po roku 1956 pracował w Ośrodku Badania Opinii Publicznej, prowadząc jedne z pierwszych badań opinii społecznej w Polsce. W latach 80. organizował w Warszawie konwersatorium „Polska w Europie". Tworzył senacki Ośrodek Studiów Międzynarodowych. W grudniu 1988 roku został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność" Lechu Wałęsie.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w 2003 roku. Jest prezesem fundacji „Polska w Europie".

Jan Tombiński

Dyplomata, pełni funkcję ambasadora Unii Europejskiej w Kijowie i jest pierwszym Polakiem, któremu powierzono stanowisko unijne związane ze Wschodem.

W latach 2007–2012 był stałym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej przy UE, wcześniej był ambasadorem we Francji, w Słowenii oraz Bośni i Hercegowinie, sekretarzem ambasady w Pradze i dyrektorem departamentu Europy w MSZ.

Biegle włada pięcioma językami obcymi: angielskim, niemieckim, francuskim, słoweńskim i czeskim. Jest ojcem dziesięciorga dzieci.

W młodości był wicemistrzem Polski we florecie (1978). W latach 1981–1984 był wiceprzewodniczącym Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po 13 grudnia 1981 roku działał w strukturach podziemnych NZS i przez pewien czas był też przewodniczącym samorządu studenckiego na UJ. Był w redakcji nielegalnego pisma „Przegląd Wiadomości Strajkowych", wydawanego w Krakowie przez Komitet Strajkowy „Solidarności" Huty im. Lenina.

Do Nagrody im. Jerzego Giedroycia był już nominowany w roku ubiegłym.

— oprac. akal

Laureaci poprzednich edycji

Jerzy Kłoczowski, 2001

Autor syntez dziejów chrześcijaństwa w Polsce oraz prac poświęconych historii naszej części Europy. Wprowadził do międzynarodowego obiegu naukowego pojęcie Europa Środkowo-Wschodnia. Założyciel Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej.

Zbigniew Gluza i Ośrodek Karta, 2002

Karta powstała jako mała podziemna gazeta, która po kilku miesiącach przekształciła się w niezależny periodyk prezentujący postawy ludzi szukających wolności w świecie dyktatur.

Andrzej Przewoźnik, 2003

Był sekretarzem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Przez lata mierzył się z usuwaniem „pamiątek po Peerelu". Doprowadził do upamiętnienia polskich oficerów wymordowanych przez NKWD. Zginął w katastrofie prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem.

Marek Karp i Ośrodek Studiów Wschodnich, 2004

Twórca Ośrodka Studiów Wschodnich, którego celem była analiza politycznej, ekonomicznej i społecznej sytuacji w Europie Środkowej i Wschodniej, na Bałkanach, Kaukazie i w środkowej Azji. Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, nagrodę dostał pośmiertnie.

Natalia Gorbaniewska, 2005

Poetka i tłumaczka. W 2005 r. przyjęła polskie obywatelstwo. Legenda antysowieckiej opozycji i obrończyni praw człowieka. W 1968 r. na placu Czerwonym wzięła udział w demonstracji przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację.

Jerzy Pomianowski, 2006

Prozaik, eseista, tłumacz literatury pięknej z języka rosyjskiego. Od 1999 r. wydaje miesięcznik „Nowaja Polsza" adresowany do rosyjskiej inteligencji. Jest wybitnym znawcą historii Europy Wschodniej.

Bohdan Osadczuk, 2007

Sowietolog, publicysta i dziennikarz. Ukrainiec urodzony na terytorium przedwojennej Rzeczypospolitej. Człowiek bardzo zasłużony dla sprawy polsko-ukraińskiego pojednania.

Krzysztof Czyżewski, 2008

Eseista i tłumacz przez wiele lat współpracujący z paryską „Kulturą". Twórca Fundacji Pogranicze i Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów" w Sejnach. Inicjator programów dialogu międzykulturowego.

Zygmunt Berdychowski, 2009

Założyciel Instytutu Studiów Wschodnich i pomysłodawca Forum Ekonomicznego w Krynicy – miejsca spotkań ludzi polityki, nauki, biznesu i mediów z Europy Środkowo-Wschodniej, Rosji, Azji Środkowej i USA.

Agnieszka Romaszewska-Guzy, 2010

Dziennikarka, wiceprezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, dyrektor telewizji Biełsat nadającej na Białoruś w języku białoruskim. Misją Biełsatu jest budowanie i umacnianie poczucia tożsamości narodowej Białorusinów oraz wspieranie ich dążeń do demokracji.

Tomasz Pietrasiewicz, 2011

Animator kultury, dyrektor lubelskiego Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN. Pomysłodawca „Wielkiej księgi miasta" przywracającej pamięć o przedwojennym, wielokulturowym Lublinie.

Andrzej Nowak i Timothy Snyder, 2012

W 2012 roku nagrodę przyznano dwóm historykom specjalizującym się w historii naszego regionu. Andrzej Nowak jest polskim sowietologiem, Timothy Snyder amerykańskim ekspertem w dziedzinie historii politycznej i myśli politycznej Europy Środkowo-Wschodniej.

Jan Malicki, 2013

Historyk i publicysta, współzałożyciel Studium Europy Wschodniej na Uniwersytecie Warszawskim, redaktor naczelny kwartalnika „Przegląd Wschodni", a także dyrektor i koordynator Programu Stypendialnego im. Konstantego Kalinowskiego skierowanego do studentów z krajów postsowieckich.    —puo

Nasza redakcja ustanowiła Nagrodę im. Giedroycia w 2001 roku, w pierwszą rocznicę śmierci twórcy „Kultury" i Instytutu Literackiego w Paryżu, wielkiego patrioty, świetnego redaktora i dalekowzrocznego polityka. Zasługuje na nią osoba lub instytucja, która w swej działalności publicznej kieruje się zasadami wypracowanymi przez Jerzego Giedroycia. Należą do nich: bezinteresowna troska o sprawy publiczne, polityka pojęta jako służba krajowi, a nie partykularnym interesom, umacnianie pozycji Polski w demokratycznej wspólnocie europejskiej, podtrzymywanie dobrych stosunków z narodami Europy Wschodniej, praca nad rozwojem polskiej niepodległościowej myśli politycznej.

Pozostało 95% artykułu
Publicystyka
Flieger: Historia to nie prowokacja
Publicystyka
Kubin: Europejski Zielony Ład, czyli triumf idei nad politycznymi realiami
Publicystyka
Wybory samorządowe to najważniejszy sprawdzian dla Trzeciej Drogi
Publicystyka
Marek Migalski: Suwerenna Polska samodzielnie do europarlamentu?
Publicystyka
Rusłan Szoszyn: Zamach pod Moskwą otwiera nowy, decydujący etap wojny