Równość – zadanie dla firm

Pomimo prokobiecych działań rosnącej grupy pracodawców sytuacja na polskim rynku pracy daleka jest od równości płci. Kobiety częściej kończą studia i zwykle są też bardziej ambitne niż mężczyźni, lecz w wielu branżach i na wielu stanowiskach nadal zarabiają mniej, rzadziej awansują i są mniej aktywne zawodowo. Takie wyniki pokazał tegoroczny raport Stowarzyszenia Kongres Kobiet, który cytowały uczestniczki debaty „RównoWaga szans w pracy: biznes liderem zmian”.

– Z punktu widzenia gospodarki nie opłaca się mieć najlepiej wykształconych pań domu we Europie, a tak trochę jest w Polsce – zaznaczała Ewa Rumińska-Zimny, wiceprezeska Stowarzyszenia Kongres Kobiet, podczas debaty, w której uczestniczyły przedstawicielki organizatorów i partnerów nowej inicjatywy mającej przyspieszyć w firmach korzystne dla kobiet zmiany – konkursu „RównoWaga. Prokobieca Firma Roku”.

Dobre chęci to za mało

Organizatorzy konkursu – Stowarzyszenie Kongres Kobiet, Kulczyk Foundation i Konfederacja Lewiatan, przy współpracy merytorycznej Instytutu Badań Strukturalnych i Fundacji Share the Care – wyłonili i nagrodzili pracodawców, którzy najlepiej dbają o równe szanse w miejscu pracy. Każdy z organizatorów i partnerów merytorycznych konkursu odpowiadał, zgodnie ze swoimi kompetencjami, za jeden z pięciu obszarów, w których oceniano aktywność równościową firm.

Ewa Rumińska-Zimny, członkini kapituły konkursu, podkreślała edukacyjną misję projektu, który ma promować równościowe praktyki prokobiecych firm, zachęcając też biznes do współpracy. Podstawa do takiej współpracy już jest, bo do pierwszej, pilotażowej edycji konkursu zgłosiło się w tym roku 99 pracodawców. Nagrody i wyróżnienia przyznano dziewięciu z nich, ale kapituła docenia też pozostałych uczestników. – Wszystkie firmy, które zgłosiły się, wygrały, gdyż pokazały, że temat równości na rynku pracy jest dla nich ważny – zaznaczała wiceprezeska Kongresu Kobiet, który odpowiadał za obszar Polityka i Mechanizmy Równości.

Jak tłumaczyła Ewa Rumińska-Zimny, do podjęcia działań na poziomie firm nie wystarczą dobre chęci. Niezbędna jest „wola polityczna” zarządu, a potem utworzenie jednostki czy działu, który się tymi działaniami zajmie. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie wewnętrznych regulacji, które zapewnią równe szanse kobiet i mężczyzn w awansach i rekrutacji, a także zadbają o przydzielenie środków na działania równościowe.

Z niszy do mainstreamu

Henryka Bochniarz, przewodnicząca Rady Głównej Konfederacji Lewiatan – odpowiadała w konkursie za obszar Rozwój i Szkolenia – zwracała uwagę, że w dużych firmach problemem bywa pozorowanie działań równościowych. Widać to zwłaszcza w spółkach zachodnich korporacji, gdzie wytyczne dotyczące inicjatyw i polityk równościowych przychodzą często z globalnych struktur firmy.

Z kolei w małych i średnich firmach, które dominują w strukturze polskiej gospodarki, wyzwaniem jest niewielka świadomość znaczenia równych szans.

– Dlatego jednym z najważniejszych dla mnie celów konkursu jest transfer wiedzy do mniejszych firm – podkreślała Henryka Bochniarz. Wyrażała nadzieję, że już pierwsze nagrodzone w konkursie firmy będą się dzielić swoimi dobrymi praktykami z pozostałymi, a zwłaszcza małymi podmiotami. Pomogą organizatorzy, którzy zadbają o udostępnienie opisów dobrych praktyk prokobiecych firm. – Mam nadzieję, że poprzez nasz konkurs firmy uświadomią sobie znaczenie równości i różnorodności. Jest szansa, że ta kwestia, która ma dzisiaj marginalne znaczenie dla wielu firm, stanie się mainstreamem – podkreślała przewodnicząca Rady Głównej Konfederacji Lewiatan i członkini kapituły konkursu.

Obalić tabu

Jak zaznaczała Henryka Bochniarz, dzięki Kulczyk Foundation i fundacji Share the Care, konkurs może też zwrócić uwagę pracodawców na mało rozpoznane, a bardzo ważne kwestie równowagi praca – dom oraz zdrowia kobiet, w tym zdrowia menstruacyjnego i menopauzalnego. – Trudno jest mówić o równościowych miejscach pracy, gdy nie dostrzegamy tego, że połowa pracowników to kobiety, które na jakimś etapie życia doświadczają menstruacji, a na kolejnym etapie doświadczają objawów perimenopauzy – podkreślała Joanna Maliszewska-Mazek, dyrektorka działu projektów w Kulczyk Fundation, która w konkursie odpowiadała za obszar Zdrowie.

Zwracała uwagę, że RównoWaga to pierwszy konkurs, który zajmuje się m.in. cielesnością kobiet, pytając o podstawowe prawa człowieka, w tym czy kobiety mają w firmie dostęp do niezbędnych środków menstruacyjnych. Warto wziąć przykład z takich krajów jak Hiszpania, gdzie wprowadzono już urlopy menstruacyjne, czy Kanada, gdzie pracodawcy muszą udostępniać pracownicom podstawowe środki higieny w toaletach. W Polsce zapewnia je bardzo niewiele firm, bo choć pracodawcy prześcigają się w prozdrowotnych benefitach, to menstruacja i menopauza pozostają tematami tabu.

– Ponieważ jesteśmy starzejącym się społeczeństwem, zaopiekowanie się grupą osób w wieku 45–55 lat, czyli w okresie transformacji menopauzalnej, będzie kluczowe – podkreślała Joanna Maliszewska-Mazek. Przypominała niedawne badanie Kulczyk Fundation, według którego prawie 60 proc. kobiet w Polsce woli nie informować pracodawcy, że są w okresie transformacji menopauzalnej, w obawie o swoją pozycję zawodową i utratę pracy. Co piąta kobieta w tej sytuacji myśli o wcześniejszym przejściu na emeryturę.

Przykład liderów

Jak zaznaczała ekspertka Kulczyk Foundation, niewychodzenie naprzeciw potrzebom tej grupy kobiet czy pomijanie podstawowych kwestii związanych ze zdrowiem kobiet w długoterminowej perspektywie nie opłaca się pracodawcom. Firmom nie opłaca się też pomijać Równowagi Praca – Dom, obszaru, za który w konkursie odpowiadała Fundacja Share the Care.

Sylwia Ziemacka, członkini rady fundacji, zwracała uwagę, że równość na rynku pracy jest nierozerwalnie powiązana z równością w domu. Według badań 58 proc. Polek i Polaków stawia na partnerski model rodziny – z równym podziałem obowiązków domowych i rodzicielskich. Jednak w przypadku pracujących rodziców małych dzieci te obowiązki spadają głównie na matki. Ponoszona przez nie „kara za macierzyństwo” jest jednym z powodów niekorzystnej dla kobiet luki płacowej. Zdaniem Sylwii Ziemackiej w poprawie tej sytuacji powinna pomóc wdrożona wiosną br. dyrektywa work life – balance, która wprowadziła m.in. 9-tygodniowy urlop rodzicielski dla mężczyzn. Polscy ojcowie mogli już wcześniej korzystać z urlopu „tacierzyńskiego”, lecz robił to tylko co setny, czyli ok. 4 tys. mężczyzn. W tym roku, od kwietnia do sierpnia z urlopu rodzicielskiego skorzystało już prawie 15 tys. ojców.

– Regulacje mogą nie tylko pomóc, ale także przyspieszyć zmianę, natomiast biznes jest absolutnie kluczowy do tego, by ta zmiana się ugruntowała – zaznaczała Sylwia Ziemacka. Jak wynika z badań, przed skorzystaniem z urlopu rodzicielskiego powstrzymują mężczyzn obawy o pogorszenie ich pozycji w pracy. Dlatego tak ważne jest wskazanie liderów zmiany, którymi są laureaci konkursu RównoWaga.

– Ich przykład powinien zachęcić inne firmy do stworzenia kultury organizacyjnej, która sprzyja równości rodzicielskiej. Skorzystają na tym nie tylko kobiety, ale również mężczyźni i pracodawcy, bo taka kultura przeciwdziała wypaleniu zawodowemu – przypominała ekspertka Fundacji Share the Care.

Uporządkować płace

Wskazanie liderów zmian jest też kluczowe dla postępu w obszarze Równe Płace, za który odpowiadał Instytut Badań Strukturalnych. Z badania Kongresu Kobiet wynika, że większość Polaków nie wie, co to jest luka płacowa, a większość z tysiąca ankietowanych firm też nie podejmuje tego tematu – podkreślała Ewa Rumińska-Zimny, dodając, że obszar Równe Płace wypadł najsłabiej w pilotażowej edycji konkursu RównoWaga.

To dowód, że kwestia równych płac wymaga działań edukacyjnych, które zbudują świadomość firm. Tym bardziej że zgodnie z przyjęta w czerwcu br. unijną dyrektywą wiele z nich już za trzy lata będzie musiało obliczyć i ujawniać lukę płac na poziomie przedsiębiorstwa. Wprawdzie według danych porównujących przeciętne godzinowe płace kobiet i mężczyzn luka płacowa nie jest w Polsce duża (ok. 5 proc.), lecz przy porównaniu osób o podobnym poziomie wykształcenia i stażu pracy wzrasta do 20 proc., a na wyższych stanowiskach menedżerskich sięga nawet 30 proc. – Równe płace to bardzo ważny obszar i cieszymy się, że mamy tu mocne wsparcie merytoryczne IBS, który od lat prowadzi badania na ten temat – podkreślała Ewa Rumińska-Zimny.