Ewie Kopacz potrzeba odwagi

Z pozoru nie jest najgorzej. Bezrobocie oscyluje wokół 11 proc., jesteśmy w trakcie gruntownej reformy urzędów pracy, zaczęło się rodzić nieco więcej dzieci, deficyt ZUS w stosunku do PKB będzie malał, rząd podniósł wiek emerytalny i wygasił wiele przywilejów emerytalnych, a martwa Komisja Trójstronna nie powoduje wielkich napięć na linii rząd – partnerzy społeczni. W sferze polityki społecznej gabinet Ewy Kopacz może grać doskonale znaną Polakom narracją ciepłej wody w kranie.

Jeśli jednak zaglądniemy głębiej za kurtynę, obraz nie będzie już tak różowy. Zwłaszcza gdy spoglądamy na naszą przyszłość w perspektywie nie kilkunastu miesięcy, ale kilku lat.

Największym wyzwaniem jest demografia. Rozwój i siła pochodzi od ludzi – ich liczby i tego, jak potrafimy wykorzystać ich pracę i talenty. A jeśli tych ludzi nie będzie – prognozy są tu nieubłagane – nie będzie też rozwoju.

Rząd Donalda Tuska podjął klika ważnych decyzji w tej sprawie – wydłużył do roku urlop dla rodziców, podniósł ulgi rodzinne, wprowadził Kartę Dużej Rodziny, do 2017 r. ma też być zapewniona powszechna opieka w przedszkolach. Premier Ewa Kopacz zapowiedziała rozszerzenie urlopu dla rodziców o osoby nieubezpieczone w ZUS.

Dobrze, że te działania są wdrażane. Jednak jeśli spogląda się na wieloletnie zaniedbania (polityką rodzinną rządy zajmują się dopiero od 2006 r.) oraz skalę wyzwań (Polska będzie jednym z najszybciej starzejących się krajów świata), potrzeba tu prawdziwej rewolucji. I to w trzech obszarach: polityki na rzecz urodzeń, imigracyjnej i zapobiegania emigracji.

40 proc. ze swojej pensji oddaje dziś państwu pracownik zatrudniony na etacie. Zdecydowanie za dużo

O ile w pierwszym obszarze coś się dzieje, o tyle w sferze legalizacji cudzoziemców czy repatriacji sytuacja jest katastrofalna, bardzo źle jest też, jeśli chodzi o zatrzymanie emigracji i zachęcanie Polaków do powrotów. Rząd powinien wypracować w tych trzech obszarach całościową politykę. Ewa Kopacz powinna jeszcze w styczniu powołać pełnomocnika rządu do spraw sytuacji demograficznej, zlecić mu opracowanie całościowej polityki ludnościowej, emigracyjnej i imigracyjnej. Małe kroczki nie wystarczą.

Podobnie jest z systemami emerytalnymi. ZUS w tym roku będzie potrzebował z budżetu blisko 50 mld zł, KRUS to kosztowny dla budżetu system konserwujący skrajną niesprawiedliwość, mundurowi wciąż mogą odchodzić na emerytury przed ukończeniem 40. roku życia, a górnicy korzystają z superhojnego systemu. W ubezpieczeniach społecznych nie dzieje się dobrze, a biorąc pod uwagę nadchodzące zmiany demograficzne – będzie gorzej.

Rząd powinien zatem rozpocząć wreszcie prace nad włączeniem górników do systemu emerytur pomostowych, wyłączaniem z KRUS prawdziwych farmerów, likwidacją możliwości odchodzenia na emeryturę mundurowych po 15 latach służby czy podniesieniem wieku uprawniającego wdowy do otrzymywania rent rodzinnych. Docelowo najlepiej budować system minimum – za niewysoką składkę wypłacać niewysokie świadczenie. Resztę pozostawić w gestii obywateli.

Takie kroki pozwolą na obniżenie kosztów pracy – czyli podniesienie zarobków netto Polaków. W tej chwili pracownik na etacie 40 proc. pensji oddaje państwu. Powoduje to niechęć do legalnej pracy, emigrację, brak poczucia stabilizacji. Rząd wprowadził bardzo dobrą reformę urzędów pracy, ale bez likwidacji nadmiernego opodatkowania pracy trudno będzie o gruntowną poprawę wskaźnika bezrobocia.

Trzeba też – co wytyka rządzącym rzecznik praw obywatelskich – podnieść kwotę wolną od podatku oraz odmrozić i waloryzować wreszcie progi podatkowe. Rząd powinien także zdjąć z małych firm wymogi kodeksu pracy – powinien tu powstać bardziej elastyczny i w duchu filozofii negocjacji na linii pracownik–pracodawca akt prawny.