Zastrzeżenia do protokołu - przepis, który konserwuje sędziowskie błędy

Tak więc stała się ona realnym zagrożeniem dla uczciwego procesu, ponieważ stawia obecnym stronom nierealne wymagania. Faworyzuje też nieobecnych na posiedzeniu sądowym uczestników. W tej sytuacji instytucja zastrzeżeń powinna być albo zlikwidowana, albo przynajmniej zreformowana.

Zgodnie z art. 162 k.p.c. strony postępowania mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Przepis ten istnieje w kodeksie postępowania cywilnego od początku, tj. od 1964 r., ale przez kolejne 40 lat instytucja zastrzeżeń do protokołu miała marginalne znaczenie. Uważano, że dotyczy uchybień przepisom proceduralnych, które nie zostały wpisane do protokołu. W tej sytuacji zasadny był wymóg umieszczenia informacji o tych uchybieniach w protokole rozprawy, inaczej trudno byłoby formułować wiarygodne zarzuty apelacyjne.