Górska: Zabezpieczenie roszczenia ważniejsze niż wyrok

Do skutecznego przeciwdziałania czynom nieuczciwej konkurencji niezbędne jest zabezpieczenie roszczenia. W przeciwnym razie wyrok może mieć iluzoryczne znaczenie – pisze radca prawny Olga Górska.

Publikacja: 29.12.2014 08:36

Autorka jest radcą prawnym z kancelarii Linklaters

Autorka jest radcą prawnym z kancelarii Linklaters

Foto: materiały prasowe

W postępowaniu sądowym  okres pomiędzy wytoczeniem powództwa a prawomocnym rozstrzygnięciem zwykle jest bardzo długi. W tym czasie pozwany może kontynuować zarzucane mu naruszenia lub podejmować inne działania niweczące skutki przyszłego wyroku. Znaczenie wyroku będzie dla poszkodowanego przedsiębiorcy ograniczone – a nawet iluzoryczne – jeśli w toku procesu jego przeciwnik był w stanie wprowadzić do obrotu znaczną ilość podrobionych towarów lub kontynuował emisję reklamy zawierającej nieprawdziwe informacje o powodzie. Kluczowe w takich sytuacjach jest zatem uzyskanie na czas procesu zabezpieczenia roszczenia dochodzonego przez przedsiębiorcę.

Zaniechanie i pokutne

Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK) zawiera w artykule 18 katalog roszczeń przysługujących przedsiębiorcy w przypadku popełnienia przeciwko niemu czynu nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca może żądać:

- zaniechania przez przeciwnika niedozwolonego działania;

- usunięcia skutków niedozwolonych działań;

- złożenia oświadczenia odpowiedniej treści;

- naprawienia wyrządzonej szkody;

- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;

- zasądzenia sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeśli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony (tzw. pokutne).

Powyższy katalog nie ma charakteru zamkniętego. Przedsiębiorca, którego interesy zostały naruszone lub zagrożone czynem nieuczciwej konkurencji, może sięgnąć po środki przewidziane w kodeksie cywilnym oraz w innych ustawach.

Istotne jest, że wybór konkretnego roszczenia należy do przedsiębiorcy. Możliwe jest również dochodzenie w związku z tym samym czynem nieuczciwej konkurencji kilku roszczeń przewidzianych w UZNK – np. roszczenia o naprawienie wyrządzonej szkody łącznie z roszczeniem o zakazanie określonych działań.

Sama UZNK nie reguluje kwestii zabezpieczenia roszczeń z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji. Zabezpieczenie tych roszczeń odbywa się na zasadach ogólnych zgodnie z art. 730 i nast. kodeksu postępowania cywilnego. Udzielenie zabezpieczenia roszczenia będzie zatem uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek. Przedsiębiorca powinien uprawdopodobnić istnienie roszczenia mającego podlegać zabezpieczeniu oraz swój interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia.

Wykazując pierwszą przesłankę, przedsiębiorca powinien przedstawić takie twierdzenia i środki dowodowe, w świetle których popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji oraz zasadność danego roszczenia będą mogły zostać uznane przez sąd za prawdopodobne. Przedsiębiorca będzie musiał zatem uprawdopodobnić, że zachowanie konkurenta wypełnia hipotezę któregoś z czynów nieuczciwej konkurencji z rozdziału 2 UZNK albo stanowi inne działanie sprzeczne z prawem lub z dobrymi obyczajami zagrażające lub naruszające interesy przedsiębiorcy (art. 3 ust. 1 UZNK).

Z kolei okoliczności uprawdopodabniające roszczenie wynikające z UZNK będą kształtowały się odmiennie w zależności od roszczenia. Przykładowo, w przypadku roszczenia o zaniechanie niedozwolonego działania przedsiębiorca powinien uprawdopodobnić, że naruszenie jego interesów już trwa i będzie kontynuowane albo co najmniej istnieje uzasadniona obawa, że do takiego naruszenia dojdzie w przyszłości. Z kolei w przypadku roszczenia o naprawienie szkody przedsiębiorca powinien uprawdopodobnić fakt poniesienia i rozmiar szkody, winę pozwanego oraz adekwatny związek przyczynowy. Natomiast przy zabezpieczeniu roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści uprawdopodobnienie będzie obejmowało wzbogacenie sprawcy oraz powiązane z tym zubożenie przedsiębiorcy.

Drugą przesłanką udzielenia zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Interes ten istnieje, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Interes prawny kształtuje się inaczej w zależności od tego, czy zabezpieczeniu podlega roszczenie pieniężne czy niepieniężne. Charakter pieniężny może przybrać roszczenie o naprawienie szkody lub o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Charakter taki ma oczywiście zapłata tzw. pokutnego. Interes prawny w zabezpieczeniu roszczenia pieniężnego będzie w zasadzie zawsze miał swoje źródło w sytuacji majątkowej pozwanego. Chodzi tu o takie przypadki, jak np. wyzbywanie się przez dłużnika wartościowych składników swojego majątku czy grożące upadłością nieregulowanie bieżących zobowiązań. Przy braku zabezpieczenia zaspokojenie stwierdzonych w przyszłości wyrokiem roszczeń poszkodowanego przedsiębiorcy może w następstwie pogorszenia się sytuacji majątkowej dłużnika okazać się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Z kolei przy dochodzeniu roszczeń o charakterze niepieniężnym interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia należy raczej wywodzić z zagrożenia dla osiągnięcia celu postępowania. Cel ten będzie każdorazowo ściśle powiązany z dochodzonym roszczeniem. Przykładowo, przy roszczeniu o zaniechanie celem tym będzie natychmiastowe przerwanie, względnie zapobieżenie bezprawnym działaniom konkurenta. Celem postępowania o usunięcie skutków niedozwolonych działań jest restytucja sytuacji przedsiębiorcy sprzed popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Brak zabezpieczenia i kontynuowanie przez pozwanego naruszeń w toku procesu może doprowadzić do takich zmian w sytuacji rynkowej lub renomie przedsiębiorcy, które okażą się nieodwracalne lub odwracalne tylko przy zaangażowaniu nieproporcjonalnie dużych środków.

Znaleźć właściwy środek

Dla skutecznej ochrony interesów pokrzywdzonego czynem nieuczciwej konkurencji istotny będzie dobór właściwego środka zabezpieczenia. Dla roszczeń o charakterze pieniężnym wybór ten jest o tyle prosty, że kodeks postępowania cywilnego kompleksowo reguluje dopuszczalne sposoby zabezpieczeń (art. 747 k.p.c.). Bardziej złożona jest natomiast kwestia zabezpieczenia roszczeń o charakterze niepieniężnym, które zazwyczaj mają kluczowe znaczenie w przypadku popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Ustawa (art. 755 k.p.c.) w sposób generalny mówi o zastosowaniu środka zabezpieczenia „odpowiedniego stosownie do okoliczności" i jedynie przykładowo środki te wylicza.

Ze względu na specyfikę roszczeń z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji z reguły w grę będzie wchodziło unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania, np. poprzez zakaz używania przez konkurenta wprowadzającego w błąd oznaczenia przedsiębiorstwa lub produktów, nadawania nieuczciwej reklamy porównawczej czy wprowadzania do obrotu podrobionych produktów. Niejednokrotnie w przypadku roszczeń niepieniężnych jedynym zabezpieczeniem realnie chroniącym interesy przedsiębiorcy będzie nałożenie przez sąd na pozwanego przedsiębiorcę na czas postępowania sądowego zakazów bądź nakazów tożsamych z żądaniem dochodzonym w pozwie. Dopuszczalność takiego zabezpieczenia wywoływała pewne kontrowersje. Wątpliwości w tym zakresie rozstrzygnęła nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z maja 2012 r. Dodano wtedy art. 755 § 21, który uchyla (pod pewnymi warunkami) w stosunku do roszczeń niepieniężnych wynikający z art. 731 zakaz zabezpieczenia prowadzącego do zaspokojenia roszczenia.

Opinie Prawne
Mirosław Wróblewski: Ochrona prywatności i danych osobowych jako prawo człowieka
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Święczkowski nie zmieni TK, ale będzie bardziej subtelny niż Przyłębska
Opinie Prawne
Ewa Szadkowska: Biznes umie liczyć, niech liczy na siebie
Opinie Prawne
Michał Romanowski: Opcja zerowa wobec neosędziów to początek końca wartości
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Komisja Wenecka broni sędziów Trybunału Konstytucyjnego