zaPOteryzm

Błaha w gruncie rzeczy informacja, iż Platforma Obywatelska odstąpiła cichcem od organizowania swoich dorocznych rekolekcji wielkopostnych, nabrała wymiaru symbolicznego. Istotnie, na pierwszy rzut oka widać, że władza postanowiła ratować się przed spadkiem popularności odgrzewaniem antyklerykalnych emocji z początków transformacji: znowu słyszymy o majątku Kościoła, o wydatkach na katechizację, o „mieszaniu się kleru do polityki" – cały repertuar labudowych oskarżeń i demagogii, odegrany i zapomniany dekadę temu.

Tym razem jednak jest to recykling. Emocje odgrzewane, na dodatek mało wiarygodne, gdy usiłują je organizować ludzie do wczoraj jeszcze próbujący zbijać popularność na czepianiu się sutanny kardynała Dziwisza i entuzjastycznym promowaniu Kościoła łagiewnickiego.

Nienawiść do krzyża

Czy jednak istotnie judzenie przeciw „pazernemu klerowi" może odwrócić uwagę od coraz bardziej naciąganej kreatywnej księgowości rządu, zapaści służby zdrowia, szkolnictwa i obronności, fiaska modernizacyjnych oczekiwań związanych z organizacją Euro, protestów wymiaru sprawiedliwości i przeciwników podniesienia wieku emerytalnego (nie żadnej „reformy", tak jak nie jest „reformą" podniesienie podatków), od utraty podmiotowości w Europie oraz wielu innych przejawów kompromitacji zasady „Tusku, musisz"?

Jaki jest sens małpowania nad Wisłą zapateryzmu w sytuacji, gdy w swej ojczyźnie okazał się on już fiaskiem i udowodnił, iż antykatolickimi igrzyskami nie da się na dłuższą metę rozładować niezadowolenia generowanego przez nierozwiązywalne dla rządu problemy społeczne?

Najnowsza antykościelna fala to emocje odgrzewane. I mało wiarygodne, gdy usiłują je organizować ludzie do wczoraj próbujący zbijać popularność na czepianiu się sutanny kardynała Dziwisza

Większość komentatorów interpretuje antyklerykalny zwrot PO jako reakcję na sukces Palikota. Od czasu, gdy lewica i wtórujący jej salon postanowiły ugodzić się z Kościołem konkordatem i wygasiły propagandową agresję wobec „czarnych", antyklerykalizm zszedł w polskim życiu publicznym na margines. Partie odwołujące się do niego, jak „Racja" Romana Kotlińskiego czy grupki feministyczne, pozostawały w sferze folkloru. W tej sytuacji także antyklerykalne niegdyś środowisko byłego KLD zaczęło się chronić pod płaszcz Matki Boskiej Trybunalskiej, a sam jego lider pośpiesznie uzupełniał braki w swym nie dość wcześniej pobożnym życiu prywatnym.

Sukces Palikota, który – po fazie bezskutecznego szukania dla siebie miejsca po „pobożnej" stronie sceny politycznej – postawił na antyklerykalizm, był dla politycznego mainstreamu szokiem i powszechnie zinterpretowany został, zwłaszcza w kontekście eksplozji nienawiści do smoleńskiego krzyża na warszawskim Krakowskim Przedmieściu, jako dowód zmiany nastrojów. Polacy, uznano, europeizują się i odchodzą od Kościoła, szczególnie Polacy młodzi, więc atakowanie „czarnych" przestaje być „passé".

Fala szyderstw

Sądzę, że ta interpretacja jest błędna. Sukces Palikota miał przyczyny bardziej złożone niż jego antyklerykalne hasła. A i w tej kwestii Palikot zagospodarował emocję inną niż antyklerykalizm, tylko na tyle podłą, że szukającą antyklerykalnej maski dla samousprawiedliwienia. Jest nią, można to nazwać, społeczny kac po tragedii smoleńskiej, w której spora część społeczeństwa zachowała się, mówiąc brutalnie, po świńsku, w imię materialnego bezpieczeństwa dając mniej lub bardziej milczące przyzwolenie na „zamiecenie" tak niesłychanej tragedii i spektakularne upokorzenie Polski przez Putina.

Prosty i wielokrotnie opisany mechanizm psychologiczny sprawia, że społeczność nękana wyrzutami sumienia leczy je agresją wobec tego, wobec kogo je odczuwa. Stąd fala szyderstw z ofiar tragedii i agresji, także fizycznej, wobec ludzi próbujących ją upamiętniać, która wybuchła (nie w sposób spontaniczny zresztą) przed Pałacem Prezydenckim. Że jednak do faktycznej przyczyny tej agresji wstyd się ogarniętemu nią – tak to trzeba nazwać – motłochowi przyznawać nawet przed samym sobą, strawniej mu mówić i wierzyć, że atakuje krzyż nie jako symbol żałoby, ale jako symbol „pazernej" czy „pełnej pedofilów" hierarchii kościelnej, która „ośmiesza nas przed Europą", utrudnia marsz do nowoczesności i tak dalej.

Palikot, który w chamskim i brutalnym poniewieraniu śp. Lecha Kaczyńskiego, także po śmierci, przebił wszystkich, sięgnąwszy po antyklerykalne hasła, stał się oczywistym beneficjentem tej fali. To nic, że jako antyklerykał – on, niegdyś aspirujący do roli animatora „pokolenia JP II" wydawca „Ozonu" – był w oczywisty sposób niewiarygodny; grunt, że wiarygodny był właśnie jako ten, który śmierć prezydenckiej pary uczcił zapraszaniem kumpli „na kaczkę po smoleńsku i krwawą Mary".

Bez perspektyw

Emocja antysmoleńska na pewno pozostanie jeszcze przez wiele lat silną składową polskiej politycznej układanki. Ale, po pierwsze, skoro mamy do czynienia z antyklerykalizmem „przeniesionym", to odgórne inspirowanie materialnej zawiści wobec Kościoła, którego próbuje władza, raczej Palikotowi panowania nad nią nie odbierze, a może odepchnąć od PO część centrowego, umiarkowanie antypeerelowskiego elektoratu, przyprowadzonego kiedyś przez takich ludzi jak Gowin, Mężydło czy Borusewicz (bo w polskim splocie emocji antyklerykalizm pozostaje silnie skojarzony z postkomunizmem).