Co zrobić ze śmieciami z domów

Gospodarka odpadami komunalnymi w Szwecji jest regulowana zarówno przepisami unijnymi, jak również Ustawą o Ochronie Środowiska. Na mocy odpowiednich ustaw gmina odpowiada za transport odpadów komunalnych do zakładu utylizacji, odzysk surowców, odzysk energii oraz za końcowe usunięcie odpadów - czyli zdeponowanie ich na składowisku.

99 procent przetworzone

- Należy zaznaczyć, że do dzisiejszego systemu selektywnej zbiórki Szwecja dochodziła od lat 70. zeszłego wieku. Wtedy gospodarka energetyczna Szwecji opierała się głównie na imporcie ropy naftowej i kraj mocno odczuł kryzys naftowy. Należało znaleźć alternatywę w celu zapewnienia niezależności energetycznej. Stały się nią różnego rodzaju odpady np. pochodzące z leśnictwa, rolnictwa, przemysłu i sektora gospodarki komunalnej - opowiada Anna Nowakowska, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu w firmie Stena.

W zmianie postaw pomogły Szwedom również ekologiczne skandale, opady kwaśnych deszczy znad Niemiec i Wielkiej Brytanii, czy zatrute jeziora przez fabryki papieru. I wtedy nastąpił przełom: w społeczeństwie szwedzkim obudziła się potrzeba życia w nieskażonym  środowisku. Najważniejszym elementem systemu gospodarki odpadami stała się segregacja u źródła, czyli w gospodarstwach domowych, bo to najskuteczniejszy i najtańszy sposób sortowania odpadów.

Dziś Szwecja należy do niekwestionowanych liderów z zakresie gospodarki odpadami na świecie. Na bazie zmiany szwedzkiej mentalności oraz dzięki narzędziom administracyjnym i stałym nakładom środków na badania i wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, kraj ten przetwarza aż 99 proc. odpadów.

- Zaledwie 1procecent śmieci jest składowanych na wysypiskach, podczas gdy odpowiednio 36 proc. poddaje się recyklingowi, a 14 proc. kompostowaniu (recyklingowi organicznemu), z którego powstaje biogaz - naturalne paliwo do autobusów i śmieciarek. Pozostałe 49 proc. stanowią odpady palne, nadające się do produkcji energii dla miejskich sieci grzewczych. Stopień, w jakim szwedzkie społeczeństwo wykorzystuje potencjał odpadów jest imponujący, zwłaszcza w kontekście Polski. Mimo, iż statystyczny Polak wytwarza o połowę mniej odpadów niż mieszkaniec Europy Zachodniej, to aż 89 proc. jest składowanych na wysypiskach mówi Anna Nowakowska.

Jak oni to robią

W Szwecji wadze lokalne są odpowiedzialne za odpady komunalne, a gospodarstwa domowe mają obowiązek stosowania się do przepisów dotyczących gospodarki odpadami w swoich gminach i segregacji oraz oddawania odpadów w różnych punktach zbiórki. Chodzi jednak o to, aby przede wszystkim zapobiegać powstawaniu odpadom, umożliwić ponowne ich wykorzystanie oraz odzyskanie, również w postaci energii, a także aby utylizować.

- Gmina ustala strategię i realizuje ją przy współpracy z różnymi podmiotami. W Szwecji przy zlecaniu wykonywania zadań w ramach gminnego obowiązku zagospodarowania odpadami podmiotom zewnętrznym obowiązuje system zamówień publicznych. Wygrywa najlepszy- mówi Anna Nowakowska. - Około 73 proc. całej zbiórki odpadów komunalnych wykonują prywatni przedsiębiorcy, zakontraktowani przez gminy, pozostała część realizowana jest przez same gminy. Natomiast procesy odzysku i końcowego składowania odpadów w ok. dwóch trzecich realizowane są przez podmioty publiczne.

W Szwecji istnieją różne systemy odbioru i transportu odpadów z gospodarstw domowych. Funkcjonuje około 600 obsługowych ośrodków recyklingu na terenie całego kraju, które są odwiedzane ok. 20 milionów razy rocznie. W gminnych centrach recyclingu, w których są zatrudnieni pracownicy, mieszkańcy sami zostawiają odpady wielkogabarytowe (meble, zabawki, rowery, wózki dla dzieci, ale i odpady ogrodowe lub niektóre odpady rozbiórkowe), zużyty sprzęt elektroniczny i odpady niebezpieczne. A ponieważ w ostatnich latach Ilości oddanych odpadów wielkogabarytowych i odpadów niebezpiecznych, przekazanych do centrów recyklingu znacznie wzrosła, niektóre centra przeszły modyfikacje i modernizację.

W celu zabezpieczenia przed kradzieżami, centra mają elektryczne ogrodzenia, a także szlabany w celu zapewnienia kontroli dostępu i prowadzenia statystyk. Taki system jest często połączony z kartami wstępu co daje gospodarstwom domowym prawo do pewnej liczby bezpłatnych wizyt. Za niewielką opłatą, mniejsi przedsiębiorcy mogą również korzystać z usług oferowanych w centrach recyklingu w kilku gminach.

- Istnieją również samoobsługowe stacje recyclingu. Jest ich około 5800 na terenie całego kraju i są przeznaczone na opakowania i papier. Systemy zbiórki tworzone są w porozumieniu firmami zajmującymi się recyclingiem i władzami lokalnymi. Stacje recyklingu mają oddzielne pojemniki na gazety i inne opakowania. Kilka gmin wdrożyło tzw. uliczną zbiórkę materiałów z bloków mieszkalnych i domów jednorodzinnych, za którą odpowiedzialne są firmy świadczące tę usługę - opowiada Anna Nowakowska.

Kolorowe worki i optyczna sortownia

Śmieci z gospodarstw domowych w pojemnikach i workach mogą być zbierane jako mieszanka przeznaczonych do przetwarzania odpadów w energię lub jako oddzielne frakcje - jedna dla odpadów spożywczych i jedna dla odpadów palnych.

Najczęstszym rozwiązaniem w ich gromadzeniu jest stosowanie oddzielnych pojemników wielokomorowych  dla bioodpadów i odpadów przeznaczonych do spalenia lub optyczne sortowanie. Optyczne sortowanie wymaga od gospodarstw domowych segregowania odpadów w różne kolorowe worki, które są umieszczane w jednym pojemniku. Następnie worki są zabierane przez odpowiednie samochody do specjalnej optycznej sortowni, gdzie są automatycznie segregowane.

Mieszane odpady palne z domów jednorodzinnych w większości przypadków zbierane są w 190-litrowych pojemnikach na kółkach i opróżniane co drugi tydzień. Inne, segregowane przez gospodarstwa domowe do toreb pobierane są i opróżniane w różnych odstępach czasu. Odpady z bloków mieszkalnych są zwykle zbierane raz w tygodniu. Do ich odbioru wykorzystywane są nadal tradycyjne samochody, ale technologia pojazdów wielokomorowych rozwija się i coraz częściej są one spotykane.

Rura wciąga śmieci

- Ponieważ tradycyjny wywóz śmieci, ze w względu na ciężkie pojemniki, może powodować uszczerbek na zdrowiu pracowników i wymaga dobrej kondycji fizycznej, coraz częściej ręczna obsługa przemieszczania worków i toreb zastępowana jest nowymi technologiami. Są nimi zautomatyzowane systemy, np. specjalnych rur próżniowych i podziemnych systemów kontenerowych, które są instalowane przede wszystkim w dużych miastach. Istnieją dwa rodzaje systemów pobierania próżniowego: stacjonarny i mobilny.

Przy stacjonarnym systemie, jak tłumaczą przedstawiciele firmy Stena, odpady są zbierane za pomocą powietrza w automatycznym systemie próżniowym, a następnie transportowane są przez podziemne rury, które łączą wloty z dużymi pojemnikami umieszczonymi w terminalu. Dzięki tej technologii, odpady mogą być przesyłane na odległość dwóch kilometrów od wlotów. Liczba pojemników zmienia się i zależy z jednej strony od ilości zebranych frakcji, a z drugiej od ilości odpadów. Pojemniki są zbierane przez pojazd wyposażony w podnośnik i hak.

Mobilny system również wykorzystuje powietrze do zbierania odpadów. Jednak tutaj metoda próżniowa pochodzi z pojazdu - pod każdym wejściem umieszczony jest zbiornik. Zbiorniki są połączone, za pomocą podziemnego systemu rur, do tak zwanego punktu dokowania i mogą być umieszczone w odległości nie większej niż 300 m od zbiorników. W celu opróżnienia, pojazd łączy się z punktem dokowania, włączany jest system próżniowy i powietrze transportuje odpady z różnych zbiorników do punktu dokowania na pojeździe. Mobilne systemy zbiórki próżniowej wymagają specjalistycznych pojazdów.

- Innym systemem gromadzenia odpadów jest system podziemnych zbiorników, dzięki czemu nie zabierają one miejsca na powierzchni ziemi. Temperatura poniżej poziomu ziemi, gdzie gromadzone są odpady jest stosunkowo niska i nie powstają nieprzyjemne zapachy, a pojemniki są opróżniane za pomocą dźwigu. Ponieważ podziemne zbiorniki mieszczą więcej odpadów, zmniejszona jest częstotliwość wywozu - mówi Anna Nowakowska.