Kiedy pozew zbiorowy się opłaci

Rz: Jakie są u nas najbardziej znane historie pozwów zbiorowych dot. działalności związanej z rynkiem nieruchomości? Skuteczność nowego narzędzia prawnego testowali jako pierwsi klienci mBanku i MultiBanku, którzy zawarli umowy o kredyt hipoteczny w CHF. Podobnie planowali klienci innych banków. Czy te sprawy się zakończyły?

Iwo Gabrysiak (Kancelaria prawna Wierzbowski Eversheds):

W ciągu roku obowiązywania ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym na wystąpienie z pozwem zbiorowym zdecydowali się klienci jednego z banków, osoby poszkodowane w wyniku powodzi oraz rodziny ofiar i poszkodowani w wyniku katastrofy budowlanej, do jakiej doszło na terenie pawilonu wystawowego nr 1 Międzynarodowych Targów Katowickich w 2006 roku.

Jeśli chodzi o rynek nieruchomości i pozwy zbiorowe, to wiem, że gotowość do wystąpienia z pozwem zbiorowym zgłaszają także narzekający na hałas mieszkańcy strefy sąsiadującej z warszawskim lotniskiem.

Żadna z powyższych spraw nie zakończyła się jeszcze wydaniem wyroku. W stosunku do dwóch sąd wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, w przypadku jednej – dotyczącej katastrofy budowlanej w Katowicach w 2006 roku – pozew został nieprawomocnie odrzucony jako nienadający się do rozpoznania w trybie postępowania grupowego.

Czy pozew zbiorowy w przypadku umów kredytowych to dobry pomysł na dochodzenie swoich praw?

Ustawa o pozwach zbiorowych ma na celu ułatwienie dostępu do sądu osobom, które ze względu na stosunkowo niewielką wartość swojego roszczenia lub obawy przed wdaniem się w spór z dużym przedsiębiorcą nie zdecydowałyby się na postępowanie indywidualne.

W przypadku usług bankowych (w tym także umów kredytowych), których podstawą prawną są identyczne wzorce umowne wykorzystywane z tysiącami klientów, ustawa o postępowaniu grupowym jest rozwiązaniem idealnym, by duże grupy konsumentów mogły dochodzić swych praw. Przykład usług bankowych czy finansowych był wprost wskazywany w uzasadnieniu ustawy o tzw. pozwach zbiorowych, jako nadający się do tego nowego trybu.

A jeśli chodzi o deweloperów, którzy nie wywiązali się z umów o budowę mieszkań zawartych ze swoimi klientami, to jak pan ocenia szansę wykorzystania przez nich instytucji pozwu zbiorowego?

W mojej ocenie także klienci nieuczciwych deweloperów mogą i z pewnością będą sięgać do mechanizmów tej ustawy. Obok ułatwień takich jak niższe koszty opłat sądowych pozew zbiorowy ma bowiem jeszcze jedną istotna zaletę – jest w zasadzie bezobsługowy.

Co ma pan na myśli?

Określony w ustawie przymus radcowsko-adwokacki sprawia, że poza podpisaniem oświadczenia o przystąpieniu do grupy, to – poza wyjątkowymi sytuacjami przewidzianymi w ustawie, członkowie grupy nie muszą podejmować osobiście żadnych innych czynności.

Co trzeba zrobić, jaką grupę zebrać, aby złożyć pozew zbiorowy?

Aby wystąpić z pozwem zbiorowym, musi zebrać się grupa licząca co najmniej dziesięć osób. Muszą być to osoby, którym przysługują roszczenia jednego rodzaju, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Oznacza to, że z powództwem zbiorowym mogą wystąpić osoby korzystające np. z usług tego samego podmiotu, zamieszkujące w strefie oddziaływania głośnego lotniska czy wreszcie – będące mieszkańcami tego samego budynku wybudowanego przez jednego dewelopera. Powództwo jest wytaczane przez reprezentanta grupy.

Kto nim może zostać?

Może to być wybrany członek poszkodowanej grupy klientów lub powiatowy rzecznik konsumentów, jeśli dana sprawa dotyczy ochrony interesów konsumentów.

Natomiast wszyscy członkowie grupy muszą złożyć pisemne oświadczenie o przystąpieniu do grupy oraz o wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta. Dodatkowo, w postępowaniu grupowym powód musi być reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego.

Jakie trudności mogą spotkać taką grupę inicjatywną, która planuje złożenie pozwu zbiorowego?

Na osobach wychodzących z inicjatywą wniesienia pozwu zbiorowego spoczywa ciężar znalezienia innych zainteresowanych, by grupa liczyła co najmniej dziesięć osób. Co więcej, muszą oni pilnować, aby na skutek wystąpienia z grupy któregoś z jej członków przed wydaniem postanowienia sądu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym liczba ta nie spadła poniżej dziesięciu.

Członkowie grupy inicjatywnej ponoszą ryzyko odrzucenia pozwu w sytuacji, gdy nie spełnia on warunków formalnych lub gdy sąd uzna, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym. Tzw. grupa inicjatywna często też, jako pierwsza, ponosi koszty finansowe związane z wystąpieniem z powództwem.

Osoby, które przystępują do grupy na późniejszym etapie, nie ponoszą powyższego ryzyka, choć oczywiście każdy przystępujący – na dowolnym etapie – musi liczyć się z kosztami uczestniczenia w grupie i przez to w postępowaniu.

Z drugiej strony grupa inicjatywna ma największy wpływ na kształt powództwa. Już na wstępie podejmowane są bowiem najważniejsze decyzje: ustala się wysokość roszczenia, które, w przypadku roszczeń pieniężnych, musi być ujednolicone wobec wszystkich członków grupy lub wyodrębnionych w jej ramach podgrup, wybiera się reprezentanta, ustala się, czy grupa będzie jednolita, czy też dzielić się będzie na podgrupy. Są to ważne decyzje, na które osoby przystępujące do postępowania na późniejszym jego etapie nie mają już wpływu.

Ile trwa czekanie na rozpatrzenie sprawy?

To, ile czasu będzie trwał konkretny proces, zależy od wielu indywidualnych czynników: liczby osób w grupie, powołanych dowodów, sądu, który rozpatruje sprawę, a także czynności podejmowanych przez same strony. Zanim sąd przejdzie do merytorycznego rozpoznania powództwa zbiorowego, musi wydać wiele postanowień proceduralnych – postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, postanowienie w przedmiocie ewentualnej kaucji, postanowienie co do składu grupy. Na wszystkie te postanowienia stronom przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego, a skorzystanie z prawa do jego wniesienia może znacząco wpłynąć na czas rozpatrywania sprawy.

Czy rozstrzygnięcia sądu są wiążące także dla innych klientów tego samego dewelopera czy banku mających ten sam problem, ale nieprzystępujących do pozwu zbiorowego?

Wyrok, jaki zapada w sprawie z powództwa grupowego, wiąże jedynie uczestników postępowania – członków grupy i pozwanego. Osoby, które nie przystąpiły do pozwu zbiorowego lub wystąpiły z grupy, nie są związane wyrokiem. Mają jednak prawo do dochodzenia swych roszczeń w postępowaniach indywidualnych lub wystąpienia z nowym pozwem zbiorowym.

CV

Iwo Gabrysiak

jest adwokatem z dziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym.

Specjalizuje się w prawie procesowym, kieruje zespołem sporów sądowych.

Reprezentuje klientów z branży telekomunikacyjnej, budowlanej, farmaceutycznej, spożywczej, detalicznego handlu wielkopowierzchniowego oraz usług konsultingowych.