Reklama

Ludożercy jaskiniowi

Neandertalczycy bywali kanibalami. Naukowcy znaleźli niepodważalne dowody sprzed 47 tys. lat.

Aktualizacja: 11.07.2016 22:03 Publikacja: 11.07.2016 18:24

Głód czy rytuały – nie wiadomo, co zmusiło ich do kanibalizmu

Głód czy rytuały – nie wiadomo, co zmusiło ich do kanibalizmu

Foto: 123RF

Zagadnienie, w jaki sposób neandertalczycy traktowali swoich zmarłych, fascynuje naukowców, ponieważ rzuca to światło na ich zdolność do uczuć wyższych, myślenia symbolicznego i abstrakcyjnego. Dowiedziono już niezbicie, że niekiedy grzebali zmarłych. Jednak najnowsze badania wykazały, że także ich pożerali. Wiadomość o tym zamieszcza pismo „Scientific Reports".

Międzynarodowy zespół antropologów kierowany przez francuską badaczkę dr Helene Rougier, pracującą na Uniwersytecie Kalifornijskim, zbadał 99 szczątków neandertalskich odkopanych w belgijskiej jaskini Goyet, liczą one od 47 500 do 42 000 lat. Są to szczątki czterech osób dorosłych i dziecka.

– Wprawdzie na podstawie tych kości nie udało się ustalić, jaką śmiercią zmarli, gwałtowną, naturalną czy na skutek choroby, jednak na kościach zachowały się bardzo wyraźne ślady rzeźnicze – jak to ujęła dr Rougier – takie same jak na kościach koni i jeleni z tej jaskini, które ćwiartowano. Podobnie potraktowano kości tych dorosłych i dziecka, ponadto połupano je i wydobyto szpik.

Ale jest coś jeszcze. Wśród zbadanych szczątków z jaskini Goyet na jednej z kości udowych i na czterech piszczelowych są ślady świadczące o tym, że używano ich w charakterze narzędzi, służyły jako tłuczki i podkładki podczas obróbki krzemienia. Archeolodzy znają mnóstwo kości zwierzęcych z epoki kamienia, używanych w ten sposób.

– Stwierdzone przez nas ślady kanibalizmu nie budzą wątpliwości. Nie wiemy jednak, jaki miał on charakter, rytualny czy wynikający z niedostatku pożywienia. Odkopane zęby potwierdzają występowanie okresów głodu lub niedożywienia, zwłaszcza podczas ważnych życiowych przemian, takich jak dojrzewanie czy karmienie piersią. Zęby rosną w wyniku dodawania kolejnych warstw na powierzchni szkliwa. Kiedy jednak zaczynają się pojawiać zakłócenia, nowe szkliwo rośnie wolniej albo proces ulega całkowitemu zahamowaniu – wyjaśnia uczestniczący w badaniach dr Herve Bocherens z niemieckiego Uniwersytetu w Tybindze.

Reklama
Reklama

Badacze od dawna podejrzewali neandertalczyków o praktyki ludożercze. Paleobiolodzy badali próbki pobrane z ośmiu szkieletów neandertalczyków sprzed 43 tys. lat odkopane w 2000 roku w jaskini w El Sidrón w Hiszpanii. Odkryli ślady, które zinterpretowali jako ślady ugryzień, a także rozłupane kości. Sugerują one, że ci neandertalczycy zostali zjedzeni (badania Narodowego Muzeum Nauk Naturalnych w Madrycie). Długie kości i czaszki były połamane, tak jakby chciano się dostać do ich odżywczej zawartości.

Grupa neandertalczyków – sześcioro dorosłych i sześcioro dzieci – której szczątki odkryto w Hiszpanii w grocie Zafarraya, także być może została zjedzona. Ludzie ci żyli 49 tys. lat temu. Kanibalizm sugerują ślady – wiele kości zostało połamanych, żeby można było wydobyć z nich szpik.

Neandertalczycy jako gatunek wymarli około 25 tys. lat temu. Zanim to nastąpiło, przez mniej więcej 15 tys. lat współistnieli w Europie z Homo sapiens. Naukowcy nie ustają w mnożeniu teorii na temat ich gwałtownego wyginięcia.

Dr Simon Underdown z Uniwersytetu Oksfordzkiego wystąpił z hipotezą, że powodem był właśnie kanibalizn, który naraził ich na chorobę podobną do choroby szalonych krów. Rozprzestrzeniała się ona przez zjadane ludzkie mięso. Naukowiec oparł swoją teorię na przypadku plemienia Fore z Papui-Nowej Gwinei. Ludzie ci praktykowali rytualny kanibalizm. Na początku XX wieku etnolodzy zaobserwowali u tego ludu tajemniczą chorobę, którą nazwano kuru. Do lat 60. zmarło na nią około 1100 członków plemienia Fore.

Z czasem okazało się, że kuru ma związek z praktykami ludożerczymi i należy do tej samej grupy co choroba szalonych krów. Jest to gąbczaste zwyrodnienie mózgu wywoływane przez priony atakujące mózg i przemieniające go w „gąbkę". Choroba prowadzi do upośledzenia umysłowego, ruchowego, utraty zdolności mowy i ostatecznie do śmierci.

Zdaniem dr. Simona Underdowna podobna choroba mogła nękać neandertalczyków, tym bardziej że istnieją poszlaki wskazujące na uprawiany przez nich kanibalizm.

Reklama
Reklama

Mogą o tym świadczyć odkryte w jaskini Moula-Guercy we Francji w 1999 roku kości co najmniej sześciu neandertalczyków sprzed 100–120 tysięcy lat. Nosiły one ślady, które mogą być interpretowane jako ślady łamania i rozbijania w celu wydobycia, a potem zjedzenia szpiku i mózgu.

Choroba mogła ograniczyć liczebność populacji neandertalczyków i przyczynić się do ich wymarcia. Epidemia mogła rozprzestrzeniać się także przez używanie narzędzi, którymi rozbijano kości. Hipotezę opublikowało pismo „Medical Hypotheses".

Nauka
Naukowcy wskazują na zaskakującą przyczynę epidemii dżumy. „Jedna z największych katastrof ludzkich”
Nauka
Przełomowe badania DNA zaprzeczają popularnej teorii. Chodzi o ewolucję Homo sapiens
Nauka
Po co robotnice zabijają własne poczwarki? Niezwykłe zachowanie mrówek
Nauka
Ostatnia superpełnia w tym roku już niedługo. Kiedy obserwować Zimny Księżyc?
Materiał Partnera
Radio na laser i opary rubidu. Kwantowy wynalazek fizyków z UW
Materiał Promocyjny
Lojalność, która naprawdę się opłaca. Skorzystaj z Circle K extra
Reklama
Reklama
REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund.
Reklama
Reklama