Szukam wielkich indywidualności

Rz: Czy festiwal chce przyciągnąć widzów doborem utworów, czy nazwiskami sławnych wykonawców?

Stanisław Leszczyński: – Dla mnie jest to zawsze nierozłączne, muzyka bez kreatywnego wykonawstwa nie istnieje. Ta „twórcza odtwórczość” może sprawić, że czasami odnajdujemy interesujące wartości w dziełach zapomnianych przez historię. Jeśli zatem znakomity artysta proponuje festiwalowi utwór średniej klasy, jestem entuzjastą takiego pomysłu. Wierzę bowiem, że dzięki jego interpretacji będziemy mogli obcować z ciekawą muzyką. Jeżeli natomiast ze względu na koncepcję programu powinienem włączyć do niego konkretny utwór, ale mogę zdobyć jedynie artystę średniej klasy, chętnie zastąpię owo dzieło innym, o mniejszej wartości, ale właśnie w wybitnym wykonaniu.

Czy mamy jednak na świecie wielu naprawdę wybitnych pianistów? Podobno epoka wielkich indywidualności skończyła się z odejściem Vladimira Horowitza, Artura Rubinsteina czy Światosława Richtera.

Wszyscy dostrzegamy kryzys kryteriów i pewnej estetyki, a problem ten dotyka nie tylko pianistów. Pod względem technicznym poziom umiejętności muzyków jest znacznie wyższy niż kiedyś. Wystarczy porównać nagrania – te dawne i te współczesne, a najbardziej jaskrawo można to zilustrować przykładami ze świata opery. Weźmy choćby płyty z pierwszej połowy XX w., na których orkiestry z teatrów włoskich grają „od siedmiu boleści”, ale jak to robią! Świetnie akompaniują, bezbłędnie czują frazę, a ekspresja i narracyjność jest fascynująca. Trudne jest to do osiągnięcia ze współczesnymi, perfekcyjnymi technicznie orkiestrami. Podobnie jest z solistami czy dyrygentami. Wszyscy są wspaniali, ale jeśli chcemy, by ktoś oczarował nas głębią treści czy indywidualnością interpretacyjną – tych wartości szukajmy raczej w przeszłości.

Może współczesny świat nie potrzebuje indywidualności w żadnej z dziedzin?

Absolutnie tak, to jest choroba naszej cywilizacji. Potrzebujemy idoli, ale nie autorytetów. W sferze kultury ulegamy tej dolegliwości wszyscy, zarówno twórcy, jak i komentatorzy. Na poziom najwyższy wprowadza się dzisiaj często coś, co z punktu widzenia minionych lat na to nie zasługuje, a współczesne gwiazdy bledną w porównaniu z ich znakomitymi poprzednikami.

Jako dyrektor festiwalu nie ustaje pan jednak w poszukiwaniu nowych nazwisk. Ma pan nadzieję odkryć kogoś naprawdę fascynującego?

Wychowałem się w trochę innym świecie. Pasja do muzyki jest u mnie nierozerwalnie związana z chęcią obcowania z prawdziwymi indywidualnościami. Należę do pokolenia, które w czasach studenckich zwalniało się z zajęć, by posłuchać nieznanych nagrań Vladimira Horowitza, jakich dostarczał w tamtych czasach Jan Weber z Polskiego Radia. Dzisiaj dla młodych ludzi takie opowieści brzmią abstrakcyjnie.

Czy wśród młodych pianistów, których prezentował pan na poprzednich trzech edycjach festiwalu, ktoś pana szczególnie zafascynował?

Niestety muszę przyznać, że więcej było rozczarowań niż przyjemnych zaskoczeń. Nawet w przypadku tych młodych, rekomendowanych nam przez wielkich artystów. Pojawiło się jednak paru kreatorów muzyki, choćby Frédéric-Francois Guy.

A jeśli chodzi o uznane pianistyczne sławy? Kogo nie udało się zaprosić?

Radu Lupu. Mimo że miałem osobisty z nim kontakt oraz wsparcie osób mu bliskich, to jednak jest szalenie niezależny i trudny do osiągnięcia. Bardzo się więc cieszę, że Filharmonia Narodowa skłoniła go do przyjazdu i 1 maja zagra w Warszawie. Mam również nadzieję na jego udział w naszym festiwalu. Mogę się natomiast pochwalić, że po kilkuletniej wymianie korespondencji pozyskaliśmy Maurizio Polliniego, który przyjedzie w 2010 roku, ustaliliśmy już konkretną datę.

Czy po trzech edycjach festiwalowi łatwiej jest pozyskać uznanych artystów?

Tak. Zadziałał zresztą prosty schemat. Zawsze najtrudniejsze są pierwsze kroki, ale gdy od początku impreza taka jak nasza potrafi zgromadzić wybitne nazwiska, stanowią one najlepszą rekomendację. Dostajemy korespondencję z wielu agencji zagranicznych, świadczących o rzeczywistym uznaniu dla naszego festiwalu.

A może ważny jest też fakt, że festiwal porusza się głównie w świecie muzyki XIX wieku? To obszar, co prawda, ogromny, ale i bezpieczny, sprawdzony i lubiany przez wykonawców.

To prawda, ale jednak każdego roku festiwal ma inną dominantę programową. Staramy się wychodzić poza wiek XIX, albo w stronę współczesności, albo interesuje nas jakiś gatunek czy forma muzyczna. Chcemy jednak, by festiwal miał jak największą publiczność. To ma być impreza popularna, w dobrym znaczeniu tego słowa, zarówno dla słuchacza przeciętnego, jak i dla wyrafinowanego odbiorcy także z Europy, który wybrawszy się latem do Polski, pragnie zobaczyć Warszawę, ale wejść również w sferę naszej muzyki. Na pewno festiwal nie powinien stać się zamkniętą enklawą, imprezą środowiskową, co bardzo zawęża możliwości organizacyjne i utrudnia dotarcie do słuchaczy.

Rok temu festiwal badał tradycje i wpływy romantyzmu. Czym zajmie się obecnie?