Nie łam się!

Kobieta żyje zgodnie z rytmem swoich hormonów. Cellulit, menopauza i osteoporoza to typowe kobiece problemy, których przyczyną mogą być zaburzenia hormonalne.

Przekwitanie kojarzy się ze starością. To jednak nieprawda, pierwsze sygnały nadchodzącej menopauzy mogą pojawić się tuż przed czterdziestką. Ponieważ to sprawa bardzo indywidualna, w gabinetach ginekologicznych pojawiają się pacjentki, które dyskomfort związany z przekwitaniem odczuwają dopiero na dwa czy trzy lata przed ustaniem miesiączki, ale są i takie, które uskarżają się na nie już kilkanaście lat wcześniej. Badania dowodzą, że palenie papierosów przyczynia się do wcześniejszego przekwitania. Dlatego lekarze zalecają pacjentkom rzucenie palenia.

[srodtytul]Nie daj się hormonom[/srodtytul]

Pierwsze dostrzegalne objawy premenopauzy to problemy z miesiączkowaniem. Cykl staje się coraz krótszy, a krwawienia mogą być bardziej obfite. Później cykle stają się coraz dłuższe i pojawia się niepłodność. Powodem jest stopniowy spadek poziomu produkowanych przez jajniki żeńskich hormonów płciowych: najpierw progesteronu, potem estrogenów. Malejąca ilość hormonów sprawia także, że skóra staje się coraz bardziej sucha i wiotczeje. Innymi objawami okresu przekwitania są m.in. kołatania serca, trudności z zasypianiem, napady lęku i stany depresyjne, a także wzrost masy ciała. Typowe są również uderzenia gorąca i nocne pocenie. Ze statystyk wynika, że tego typu objawy występują u 80 proc. kobiet w okresie premenopauzy. Z badań wynika również, że kobiety szczupłe gorzej przechodzą okres menopauzy. – Ma to związek z tkanką tłuszczową, w której odbywa się przemiana estrogenów. Im jej mniej, tym gorsze samopoczucie – wyjaśnia dr Katarzyna Ziemnicka z Kliniki Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu. Jeśli to konieczne, lekarz może wówczas zalecić hormonalną terapię zastępczą. Wskazaniem do tego typu leczenia mogą być nieprawidłowe krwawienia i przerosty endometrium. Przeciwwskazaniem jest jednak rak piersi lub macicy, zakrzepowe zapalenie żył lub poważne uszkodzenie wątroby. – Leki te uzupełniają niedobór hormonów płciowych, których produkcja w jajnikach ustaje. To nie tylko chroni kobietę przed bezpośrednio odczuwalnymi objawami przekwitania, ale ma też pośrednio pozytywny wpływ m.in. na zwiększenie masy kostnej. Chroni więc przed osteoporozą – zapewnia dr Katarzyna Ziemnicka.

[srodtytul]Choroba cywilizacyjna[/srodtytul]

W okresie pokwitania przyrasta aż 40 proc. masy kostnej. Od 30. do 40. roku życia następuje ich stabilizacja. Natomiast między 40. a 50. rokiem życia zaczyna się fizjologiczna utrata masy kostnej. Konsekwencją tego jest osteoporoza, czyli choroba metaboliczna kości zwiększająca ryzyko ich złamań. Schorzenie polega na zachwianiu równowagi między budowaniem nowej tkanki kostnej a obumieraniem starej. Charakteryzuje się obniżoną masą kostną i zaburzeniami struktury tkanki kostnej, które prowadzą do zwiększenia jej kruchości, a w konsekwencji do zwiększenia częstości złamań. – Wyróżnia się dwa rodzaje tej choroby: osteoporozę miejscową i uogólnioną. Osteoporoza uogólniona może mieć charakter pierwotny, który jest odpowiedzialny za 80 proc. wszystkich przypadków zachorowań. Najczęściej występującym rodzajem osteoporozy pierwotnej jest tzw. osteoporoza inwolucyjna. Główną przyczyną jej występowania jest niedoczynność jajników, która nasila się po 50. roku życia, co w efekcie prowadzi do zwiększonej resorpcji kości i nadmiernej utraty wapnia. Drugi typ, czyli osteoporoza w wieku podeszłym, dotyczy przede wszystkim osób powyżej 70. roku życia. W tym wypadku rozwój choroby powodowany jest przez niedobory wapnia, co ma związek z jego gorszym wchłanianiem z jelit. Reszta przypadków osteoporozy, czyli 20 proc., to przypadki tzw. osteoporozy wtórnej – wyjaśnia dr Katarzyna Ziemnicka. Przyczyną osteoporozy wtórnej są przede wszystkim zaburzenia hormonalne, przewlekłe choroby układu pokarmowego, choroby narządu ruchu, nerek i wątroby. Ze względu na coraz powszechniejsze występowanie osteoporoza zaliczana jest, obok miażdżycy i cukrzycy, do grupy schorzeń cywilizacyjnych. Ze statystyk WHO wynika, że znacznie częściej na osteoporozę chorują osoby białe i żółte niż przedstawiciele rasy czarnej. Badania wykazały, że w Polsce w ciągu roku odnotowuje się ok. 12 tys. złamań szyjki kości udowej, a potencjalnie osteoporozą zagrożonych jest 5 mln kobiet i 4 mln mężczyzn. Najczęściej złamania dotyczą kręgów kręgosłupa, kości ręki, kości szyjki udowej.

[srodtytul]Zapobieganie złamaniom[/srodtytul]

Pierwszym zwiastunem rozpoczynającej się osteoporozy mogą być bóle pleców podczas schylania oraz bóle nóg spowodowane długim staniem i chodzeniem. Innym widocznym objawem osteoporozy jest też obniżenie się wzrostu.

Osteoporoza jest bardziej powszechna u kobiet niż u mężczyzn, ma to związek z wcześniejszym występowaniem menopauzy niż andropauzy u mężczyzn.

Ze statystyk wynika, że kobiety cztery razy częściej niż mężczyźni zapadają na osteoporozę, ponieważ jedną z najważniejszych przyczyn pojawiania się jej u płci pięknej jest występujący już w wieku okołomenopauzalnym niedobór estrogenów. Jednym z ważniejszych czynników chorobotwórczych jest także menopauza. Zwiększenie ryzyka zachorowania spowodowane jest niedoborem takich hormonów, jak estradiol i progesteron. W okresie menopauzy kobieta może tracić nawet do 7 proc. masy kostnej rocznie. – Przyczyną osteoporozy może też być przedwczesne wygaśnięcie aktywności jajników oraz zaburzenia miesiączkowania czy pierwotny albo wtórny jej brak – wylicza dr Ziemnicka. Osteoporozy można się też nabawić z powodu niedoboru wapnia i witaminy D, nadmiaru sodu, siedzącego trybu życia oraz stosowania różnego rodzaju używek.

Na osteoporozę ma także wpływ masa ciała. Szczególnie często pojawia się ona u kobiet szczupłych. – To, jaką masę kostną osiągamy w ciągu swojego życia, zależy w dużym stopniu od czynników genetycznych. Mają na nią również wpływ hormony oraz stopień aktywności fizycznej czy składników pożywienia. Wyraźne, stopniowe zmniejszanie się masy kostnej w organizmie zaczyna się od około 40. roku życia i postępuje w tempie ok. 1 proc. rocznie. Po pięćdziesiątce ten proces narasta lawinowo. U kobiet po menopauzie oraz u osób predysponowanych do osteoporozy utrata masy kostnej jest przyspieszona i waha się od 3 do 5 proc. rocznie – wyjaśnia Katarzyna Ziemnicka.

Podstawowym celem leczenia jest zapobieganie złamaniom. Lekarze zalecają kombinację dwóch rodzajów leków, które dzięki swojemu odmiennemu działaniu doskonale się uzupełniają. Pierwszy z nich ma za zadanie hamowanie rozwoju komórek odpowiedzialnych za niszczenie kości i w tej grupie środków możemy wyróżnić: estrogeny, kalcytoninę, raloksifen i bifosofniany. Drugi lek ma na celu pobudzanie odbudowy kości. W tej grupie wyróżniamy różnego rodzaju preparaty wapnia i witaminy D, fluorki i parahormon (PTH).

[srodtytul]Wapń i słońce na kruche kości[/srodtytul]

W zwalczaniu osteoporozy bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka ze szczególnym naciskiem na dietę. – By zapobiec osteoporozie, trzeba organizmowi dostarczać przede wszystkim wapń, który jest głównym budulcem kości. Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek waha się od 800 do 1200 mg i jest zależne od płci, wieku i stanu fizjologicznego człowieka – wyjaśnia dr Ziemnicka. Polacy niestety spożywają średnio zaledwie 400 mg wapnia. Dlatego też konieczna jest modyfikacja naszego sposobu odżywiania.

Najlepszym źródłem wapnia są produkty mleczne, ponieważ występujący w nich pierwiastek dobrze się wchłania. Jest przyswajalny przez organizm w 30 proc. Ten z produktów roślinnych tylko w ok. 13 proc. Jednak by wapń dobrze się wchłaniał, niezbędna jest w organizmie witamina D3. „Skóra w wystarczającej ilości produkuje ją tylko pod warunkiem, że spędzamy na dworze, i to w dni słoneczne, co najmniej kwadrans. Jeśli nie jest to możliwe, konieczna jest suplementacja tej witaminy np. przez spożywanie bogatych w witaminę D3 ryb” – piszą Magdalena Makarewicz-Wujec i dr Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska z Instytutu Żywności i Żywienia w swoim artykule „Dieta w osteoporozie”.

[srodtytul]Nie przesadź z żółtym serem[/srodtytul]

Najbogatsze w wapń wśród produktów mlecznych są żółte sery, czyli tzw. podpuszczkowe dojrzewające. Zawierają one od 6 do 10 razy więcej wapnia niż sery twarogowe. – Jednak ze względu na ich dużą kaloryczność i wysoką zawartość tłuszczu nie można ich jeść bez ograniczeń – przestrzegają Magdalena Makarewicz-Wujec i dr Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska. Osoby dorosłe, chcąc zachować zdrowie, powinny więc wybierać produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu. Z tych samych powodów trzeba też ograniczać spożycie serów topionych, które jednocześnie są o wiele gorszym źródłem wapnia niż sery żółte: 100 g sera topionego dostarcza 400 – 500 mg wapnia. Z tych samych względów dietetycy nie zalecają jako źródła wapnia śmietany, w której zawartość wapnia waha się od 80 do 100 mg na 100 g produktu.