Ten pokaz nie ma nic wspólnego z klasyczną retrospektywą. Pełny przegląd dorobku Stasysa Eidrigevičiusa, obejmującego: malarstwo, grafiki, plakaty, rysunki, ilustracje, fotografie, kolaże, rzeźby i obiekty, instalacje, performanse, spektakle teatralne, zaanektowałby zresztą bez trudu całą galerię..
Tymczasem jubileuszowa wystawa zmieściła się w trzech salach nowej Zachęty. Niemniej to pokaz działający niezwykle silnie. Wybór prac określa tytuł „!Reakcje” świadczący, że artysta nigdy nie był i nie jest obojętny wobec rzeczywistości. Nie zamyka się tylko we własnej wyobraźni, ale także manifestuje swój bunt i niezgodę na zło i brutalizm totalitaryzmów, komunistycznego reżimu, międzynarodowego terroryzmu, rozpętanej przez Rosję wojny w Ukrainie.
Papier jest niezdrowy
Plakat powstały do tej wystawy – czerwony wykrzynik na białym tle – to krzyk protestu. Podobnie zresztą jak antyputinowskie projekty: „Paper is unhealthy” i „Put in”. Pierwszy jest kolażową ironiczną maską portretu Putina, „wygryzanego” przez mysz z gazety, a drugi opiera się na grze słów i plakatowym znaku – czerwonych widłach; ich połączenie nie pozostawia wątpliwości, że Putin jako sprawca wojny zasługuje tylko na piekielny ogień. A pastel „No war”, projekt plakatu z trupią czaszką, działa wstrząsowo uniwersalną antywojenną wymową, potęgowaną kontrastem szarości i apokaliptycznej czerwieni liter o i a w napisie „No war”.
Czytaj więcej
Charytatywna aukcja dzieł sztuki twórców z Ukrainy, Białorusi i Polski w Piękna Gallery w Warszawie wesprze tych, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swoich ojczyzn.
Prace te umieszczone zostały w mrocznej klaustrofobicznej przestrzeni zatytułowanej „(De)Stablizacje”, w opisie której czytamy: „Destabilizacja ludzkości, triumf chaosu, gwałt na człowieczeństwie. Krwawiące wykrzykniki historii najnowszej”.
Te odczucia wzmagają i inne prace, odnoszące się do największych tragedii współczesności. Rzeźba pomnik „Hommage à WTC” (2011) jest hołdem dla ofiar zamachu na nowojorski World Trade Center 11 września 2001 roku. Składa się z dwóch wież i rozpiętej pomiędzy nimi sylwetki człowieka. (Jej prototypem był rysunek publikowany na łamach „Rzeczpospolitej”, z którą artysta przez wiele lat współpracował).
Rzeźbą „Hommage à Charlie Hebdo” (2015) Stasys dołączył do protestu artystów na całym świecie wobec kolejnego aktu islamskiego terroru – zamachu na redakcję satyrycznego tygodnika „Charlie Hebdo” w Paryżu, w którym zginęło 12 pracowników. Minimalistyczna, ale wstrząsająca rzeźba Stasysa to biała deska z tytułem pisma i wbitymi łuskami nabojów w każdą z jego 12 liter, symbolizujących ofiary.
Czytaj więcej
Karolina Wojtas, polska fotografka i artystka multimedialna, wygrała konkurs prestiżowej Fundacji C/O.
A inscenizowana fotografia „Terezin” (2008), wykorzystana do projektu plakatu spektaklu w Starym Teatrze, przypomina o nazistowskich zbrodniach podczas II wojny w obozie Theresienstadt.
Oblicze metafory
Tytułowe „Reakcje” odnoszą się też do podsumowań artysty upadku komunizmu i potransformacyjnych nadziei na nowy, lepszy, wolny świat. O tym mówi m.in. uwspółcześniona instalacja „Flaga” odwołująca do akcji w Teatrze Studio w Warszawie podczas wystawy „Historia i życie” w 1990 roku. Zszywanie biało-czerwonej flagi było na niej symbolem wolności, jedności i demokracji.
„!Reakcje” to również projekcje przyszłości bez mała profetyczne, jak w fotograficznym cyklu „Przy oknie” z 2001 r. z zamaskowanymi ludźmi, jak w czasach niedawnej pandemii. O tych kontekstach mówi część wystawy zatytułowana „Kreacje rzeczywistości”.
Największa sala Zachęty poświęcona została „Obliczu metafory”, najczęściej kojarzącej się ze sztuką Eidrigevičiusa. Tu najnowsze abstrakcyjne i figuralne pastele na płótnie spotykają się z samotnymi postaciami z pasteli na papierze z przełomu lat 80. i 90 i półbaśniowowymi miniaturami, malowanymi w ukryciu temperami w latach 70., oddając zmiany inspiracji, okoliczności, nastroju. Tu także zobaczymy jubileuszową instalację Stasysa „50 klawiszy”, stworzoną z pianina i desek ze stołu-warsztatu pracy, symbolizującą syntezę sztuk i lata twórczości.
Plakat do wystawy !Reakcje
W pracach artysty najbardziej zaskakuje niewyczerpana inwencja i niekończąca się zmienność form i technik, a zarazem rozpoznawalność stylu. Jak na spotkaniu prasowym mówił sam Stasys Eidrigevičius: – Wielu artystów powtarza się, ja nie chcę tylko pomnażać swych prac, zawsze mam oczy otwarte i tworzę coś nowego.
Wystawa Stasys Eidrigevičius „!Reakcje” czynna do 11 kwietnia (kuratorzy: Jūratė Čerškutė, Ignacy Eidrigevicius)
