Młody tyłem do rodziców

– Miłość w naszych czasach nie istnieje, trzeba robić melanż (zmieniać partnerów – red.). I się nie przyzwyczajać, no nie? – mówi Milena, jedna z tych dziewczyn w filmie “Galerianki”, które uprawiają seks na parkingach centrów handlowych w zamian za pieniądze i tanie gadżety. Ale nie o młodocianej prostytucji jest ten film. Nagrodzony na festiwalu w Gdyni debiut Katarzyny Rosłaniec pokazuje nastolatki uzależnione od wzajemnych relacji i od jednej z dziewcząt – liderki ich grupy.

[srodtytul]Tak musi być [/srodtytul]

– Film jest fabułą, ale gdy tworzyłam postacie, zawsze miałam przed oczyma którąś z moich szkolnych koleżanek – opowiada “Rz” reżyserka. – Żyły w normalnych domach, a były samotne. W ich rodzinach nawet telewizji nie oglądano wspólnie, bo każdy miał telewizor w swoim pokoju. Dziewczyny szukały dowartościowania poza domem. Główna bohaterka jest w stanie wiele zrobić już choćby za obietnicę bliskości. Nawet prostytuować się czy podmienić test decydujący o wynikach ukończenia gimnazjum – mówi Rosłaniec.

O destrukcyjnym wpływie grupy i rówieśników, którzy “uczą prawdziwego życia”, opowiadał też głośny film “Cześć Tereska” Roberta Glińskiego, niedawne “Nasza klasa” i “Fala”.

– Potrzeba samoidentyfikacji poprzez grupę jest naturalnym procesem rozwoju u każdego dziecka. Jeśli silna potrzeba bycia w grupie nie następuje, jeśli rówieśnicy nie zaczynają być ważniejsi niż rodzice, mamy do czynienia z zaburzeniem rozwoju – mówi Michał Czernuszczyk, psycholog i psychoterapeuta ze stołecznej Pracowni Terapii i Rozwoju.

Dziecko musi zyskać nową tożsamość. By tak się stało, podważa dotychczasową, która opierała się na tym, że rodzice mówili, co należy robić.

Młody człowiek wychodzi więc z fazy zależności i wchodzi w tzw. przeciwzależność, czyli robi coś zupełnie innego niż matka czy ojciec. Nadal jednak potrzebuje wzorców. Skoro przestaje widzieć je w domu, zaczyna szukać poza nim.

– Podstawową grupą odniesienia staje się grupa rówieśnicza i lider tej grupy, podczas gdy rodzic w tym momencie jest już antyideałem, wręcz antybohaterem – mówi psycholog. Dziecko w poszukiwaniu własnej tożsamości wybierze więc taką grupę, która nie spodoba się rodzicom. – Można być pewnym, że gdy rodzice są sztywni, konserwatywni w swoich zasadach, nastolatek będzie chciał się związać z liberalną i wolnościową grupą. I odwrotnie. Dziecko rodziców liberalnych będzie szukało grupy z wyraźnymi zasadami, nawet sekty. Będzie chciało nadać sobie jakąś strukturę, jeśli w domu rodzinnym nie jest ona wyraźna.

[srodtytul]Skrajności[/srodtytul]

Według Czernuszczyka niektóre nastolatki odnajdują swoją tożsamość poprzez kontrast i odmienność, czyli brak identyfikacji z grupą. To outsiderzy.

– Bycie outsiderem jest bardzo bolesne dla osoby, która tego doświadcza – mówi psycholog. – Nastolatek narażony na ostracyzm i wyśmianie bardzo silnie to przeżywa. Jest przy tym zbyt słabo ukształtowany emocjonalnie, by docenić cechy, które go od innych różnią. Widzi tylko to, że jest inny – wyjaśnia.

[wyimek]Czy podważać pozycję lidera w oczach dziecka? – Boże broń! - mówi psycholog Ewa Zubrzycka[/wyimek]

Ciekawy w tym wieku jest też proces przyjmowania tożsamości niezgodnej z prawdą, fałszywa autokreacja – tylko po to, by zyskać w oczach rówieśników. Pokazywał to film “American Beauty”. Dwie nastoletnie przyjaciółki kreowały się przed sobą na osoby inne, niż były w rzeczywistości. Odważna, dominująca przechwalała się podbojami miłosnymi, choć tak naprawdę była dziewicą. Dojrzalszą, odważniejszą w życiu dziewczyną okazała się jej introwertyczna, skromna przyjaciółka.

– Czasem w takich dualnych uzależnieniach dochodzi do bardzo silnego rozszczepienia. To mechanizm, który polega na silnym podziale ról – mówi Czernuszczyk. – Jedna osoba dominuje, druga jest uległa. Nie oznacza to, że rzeczywiście takie są. Gdy je rozdzielić, funkcjonują, nie przejawiając skrajnych cech.

[srodtytul]Co z liderem?[/srodtytul]

W filmie "Cześć Tereska" przyjaciółka tytułowej bohaterki podaje jej pierwszego papierosa. W "Galeriankach" Milena wprowadza Alicję w świat prostytucji.

– Siła lidera jest niesłychana – mówi Ewa Zubrzycka, pedagog i psycholog, dyrektor Gdańskich Wydawnictw Psychologicznych. – Młodym ludziom imponuje, że ktoś w ich wieku ma odwagę głośno podważać świat i system wartości dorosłych. I albo rodzice mają szczęście, bo lider ma jednak jakieś dobre cechy i cele, więc ich dziecko kształtuje się we właściwym kierunku. Albo mają pecha – i nastolatek zacznie robić rzeczy zagrażające jego dotychczasowym osiągnięciom. Może np. rozpocząć zabawy w kradzieże i rozprowadzanie narkotyków, bo z tego są pieniądze i fajne ciuchy – wyjaśnia.

Czy można podważać pozycję lidera w oczach dziecka? – Boże broń! – mówi Zubrzycka. – Efekt będzie przeciwny do zamierzonego. Lepiej wypytać dziecko, czy jeśli słucha zaleceń lidera, czuje się lepsze? Bardziej wartościowe? Szczęśliwsze? Jeśli tak, to dlaczego?

[srodtytul]Dziury emocjonalne[/srodtytul]

Do tego, by uświadamiać nastolatkom, jak krótka jest przyjemność z posiadania modnych rzeczy, namawia Magdalena Podgórska, psycholog z fundacji Drabina Rozwoju.

– Drogie gadżety dają młodym chwilowe poczucie radości – mówi. – Pozwalają na moment “odlecieć”, pobyć w lepszym świecie. Tą krótką chwilą można zapchać dziury w potrzebach emocjonalnych. Funkcjonuje tu taki sam proces jak przy uzależnieniach. Łatwiej jest zdobyć markową rzecz niż prawdziwą, satysfakcjonującą przyjaźń i akceptację.

Czy można zachować dobry kontakt z dzieckiem, gdy widać, że jest już pod czyimś silnym wpływem? – Zawsze można – twierdzi Podgórska. – Ale nie wolno podejmować zbyt radykalnych działań. Nie chodzi o to, by mówić do młodych “Słuchaj, co ja mam do powiedzenia!”. Ważniejsze, by samemu słuchać i zadawać pytania. Zapewniać, że dziecko akceptujemy i kochamy, ale się z nim nie zgadzamy. Jeśli mimo to pójdzie swoją drogą, musi wiedzieć, że zawsze może liczyć na rodziców i ich wsparcie, jeśli zdecyduje się wrócić.