Ustawowy wiek emerytalny nie ma sensu?

Zastępca dyrektora departamentu polityki makroekonomicznej Joanna Bęza-Bojanowska przedstawiła w czwartek sejmowej komisji gospodarki i rozwoju analizę ministerstwa finansów dotyczącą wpływu systemu emerytalnego na gospodarkę i rynek pracy.

"System emerytalny ma i może oczywiście mieć znaczenie dla długookresowych procesów gospodarczych, jednak nie jest jego największą determinantą" - powiedziała. Wskazała na pracę, kapitał oraz ich łączną produktywność. Wyjaśniła, że jeśli chodzi o wkład pracy to kluczowe jest kształtowanie się długookresowej stopy bezrobocia i podaży pracy.

"W Polsce od lat obserwujemy spadek poziomu bezrobocia równowagi. Prognozuje się, że stopa poziomu tzw. bezrobocia równowagi spadnie w 2021 r. do 4 proc., oznacza to, że rezerwy w tym obszarze wyczerpują się i Polska powinna szukać innych czynników wspierających wzrost gospodarczy w długim okresie" - powiedziała.

Zwróciła uwagę, że jednocześnie niekorzystne tendencje demograficzne przyczyniają się do spadku podaży pracy. Prognozy mówią, że do 2060 r. populacja zmniejszy się o 11 proc., zaś populacja w wieku produkcyjnym o 25 proc. "Szansą na ograniczenie tych skutków jest aktywizacja zawodowa Polaków" - wyjaśniła przedstawicielka MF. Według niej potencjał w tym zakresie jest bardzo istotny, bowiem aktywność zawodowa Polaków w wieku produkcyjnym jest o 3 pkt niższa niż średnia w UE.

"Kształt systemu emerytalnego może mieć znaczenie dla aktywności zawodowej, w szczególności osób starszych, jednak doświadczenia międzynarodowe oraz Polski pokazują, że nie jest to jedyny determinant. W wielu państwach wiek efektywny przejścia na emeryturę przekracza wiek ustawowy. Również w Polsce obserwujemy wzrost efektywnego wieku przejścia na emeryturę" - dodała.

Wskazała, że jedną z odpowiedzi rządu na problemy jest polityka migracyjna i działania na zwiększenia aktywności zawodowej osób młodych. Według MF w przypadku Polski kluczowe są jednak działania dotyczące udziału kapitału w PKB. W Polsce jest on relatywnie mały - wynosi 2 proc. PKB, przy średniej w UE - 2,6 proc. "Działania w tym zakresie są ukierunkowane na wzrost stopy oszczędności" - podkreśliła.

Wskazała, że rząd planuje zmiany w celu zbudowania powszechnego trzeciego filara oszczędności emerytalnych, tworzone są nowe rozwiązania w zakresie dodatkowych długoterminowych produktów oszczędnościowych, uatrakcyjniana jest oferta obligacji dla inwestorów indywidualnych. Zwróciła uwagę na realizację Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju.

Przewodniczący komisji Jerzy Meysztowicz (N) ocenił, że analiza MF jest niespójna z decyzjami rządu dotyczącymi skrócenia wieku emerytalnego. "Z tych danych jasno wynika, że czym dłużej Polacy będą pracować, tym będzie lepiej" - zauważył poseł. "Mamy dylemat, jak zachęcić te osoby, aby były aktywne zawodowo jak najdłużej" - mówił.

Janusz Cichoń (PO) przyznał, że rzeczywiście praca nie jest jedynym czynnikiem wzrostu gospodarczego, ale może też być potencjalnym istotnym hamulcem dla rozwoju gospodarki. Jego zdaniem problem pojawia się już dziś, a potęguje go obniżenie wieku emerytalnego. Poseł zauważył, że z danych statystycznych wynika, iż obecnie w wieku 59 lat mamy w Polsce ok. 580 tys. osób.

"To są osoby, które za chwilę zejdą z rynku pracy, a w wieku lat 18-stu mamy niespełna 400 tys. obywateli. To oznacza, że różnica między liczbą schodzących z rynku pracy, a wchodzących na ten rynek rocznie jest w granicach 180-250 tys. osób. O tyle nam się będzie kurczył z roku na rok ten potencjalny zasób pracy" - mówił Cichoń. Jego zdaniem, nawet jeśli program 500+ okaże się skuteczny, to jego efekty, jeśli chodzi o rynek pracy, pojawią się dopiero za 20 lat.

Odnosząc się do zarzutów Meysztowicza Bęza-Bojanowska powiedziała, że nie tyle istotny jest ustawowy wiek emerytalny, ale efektywny wiek emerytalny. "W ostatnich 10 latach zaobserwowaliśmy - pomimo relatywnie niewielkich zmian w wieku ustawowym - bardzo istotne zmiany w przypadku wieku efektywnego. W przypadku kobiet to jest wydłużenie o niespełna 5 lat efektywnego wieku przejścia na emeryturę, w przypadku mężczyzn to jest 4 lata" - powiedziała. To pokazuje, że nawet przy niższym wieku emerytalnym jest potencjał zmian w tym zakresie.