Karlowe Wary: Pytania o cenę wolności

Korespondencja z Karlowych Warów

Wrażenia po werdykcie jury 52. Festiwalu Filmowego w Karlowych Warach to przede wszystkim radość z powodu nagród dla Jowity Budnik i Eliane Umuhire za kreacje w filmie „Ptaki śpiewają w Kigali" Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego.

Zagrały one dwie kobiety, które w 1994 roku w Rwandzie przeszły przez piekło ludobójstwa. Widziały rozpętaną nienawiść, kobiety, dzieci, mężczyzn zabijanych maczetami przez sąsiadów, bo pochodzili z innego plemienia. Anna i Claudine straciły najbliższe osoby i muszą żyć dalej.

„Ptaki śpiewają w Kigali" to opowieść o ich relacjach. O żałobie, cierpieniu, ale też o próbie zachowania godności i trudnym podnoszeniu się po tragedii. W ten bardzo mocny film Budnik włożyła swoją wielką wrażliwość, dla Umuhire to było bolesne spojrzenie we własną przeszłość.

Generalnie jednak werdykt jurorów przyniósł poczucie konsternacji, bo najważniejszy laur – Kryształowy Globus – przypadł czeskiemu filmowi „Mały Krzyżowiec" Vaclava Kadrnka. To powolna opowieść osadzona w XIII wieku o rycerzu szukającym synka, który zapewne przyłączył się do dziecięcej krucjaty. Ta nagroda nie oddaje ducha przeglądu, w którym reżyserzy pokazali filmy o najbardziej palących problemach współczesności.

Na wschód od Zachodu

To był najlepszy konkurs w Karlowych Warach od lat. Dyrektor programowy Karel Och postawił na kino z Europy Środkowo-Wschodniej. Filmy z naszego regionu zdominowały nie tylko sekcję „Na wschód od Zachodu", lecz też konkurs główny. I zrobiło się ciekawie. Bo mistrzowie pokazują filmy w Cannes, Berlinie, Wenecji, Toronto, San Sebastian. Na inne imprezy z Francji, Włoch, Hiszpanii czy Niemiec docierają najczęściej tytuły nieprzyjęte na tych dużych festiwalach.

Tymczasem w naszym regionie powstają doskonałe filmy, bo tu twórcy rozliczają się z przeszłością, pytają o cenę wolności. Pokazują społeczeństwa, w których stara mentalność walczy z nową, obserwują rodzące się nacjonalizmy.

Faworyzowana przez krytyków „Arytmia" Borysa Chlebnikowa nie może zostawić widza obojętnym. Jej bohater, lekarz z pogotowia, wyjeżdża do nagłych przypadków. Jest wrakiem, jego małżeństwo się rozpada, konfliktowy charakter skłóca go z wieloma ludźmi Pracę za to traktuje poważnie i nie zamierza się podporządkować regułom narzucanym przez nowe kierownictwo szpitala: 20 minut na wizytę i oddać żywego pacjenta do szpitala, bo liczy się statystyka. A on ratuje ludziom życie.

Chlebnikow pokazuje pośpiech, niezostawiający miejsca na prywatność, dorastanie do partnerstwa z drugą osobą, ale przede wszystkim współczesną Rosję. Oleg nie miesza się do polityki, robi swoje tak, jak nakazuje mu sumienie. To też jest rodzaj oporu: nieuleganie absurdom, wewnętrzne poczucie wolności. Zasłużona nagroda aktorska dla Aleksandra Jaczenki.

Rozliczenia przeszłości

Dokumentalista Alen Drljević, przygotowując film „Mężczyźni nie płaczą" (nagroda specjalna jury), zainspirował się działaniami psychiatrów, próbujących pomóc ludziom niedającym sobie rady z demonami wojny. Pokazał rodzaj obozu w górskim kurorcie, gdzie spotykają się razem Serbowie, Chorwaci i Bośniacy na psychoterapeutycznych sesjach. Odgrywają trudne sytuacje, próbują zrozumieć odczucia niedawnego wroga. Starają się pokonać lęki, złość, brak zaufania, animozje.

– Czasem łatwiej załatać dziurę po kuli w murze niż wyrwę w ludzkiej duszy – mówi reżyser. – A przecież jeśli traum nie oswoimy, nie będziemy mogli zająć się tym, co ważne dzisiaj: nędzą czy korupcją w naszych krajach.