Materiał powstał we współpracy z kancelarią prawną Rymarz Zdort
Wnowelizacji kodeksu spółek handlowych z 19 lipca 2019 r. ustawodawca przewidział szereg zmian, z których większość dotyczy wprowadzenia do polskiego prawa spółek prostej spółki akcyjnej (PSA) jako nowego typu spółki kapitałowej. To na tych zmianach skoncentrowała się uwaga zarówno doktryny, jak i praktyków prawa spółek. I podczas gdy wejście w życie przepisów dotyczących PSA zostało odroczone do 1 marca 2021 r., wiele przepisów towarzyszących wprowadzeniu prostej spółki akcyjnej weszło w życie 1 marca 2020 r. i już obowiązuje. Należą do nich w szczególności regulacje znacząco zmieniające przepisy dotyczące przekształceń oraz połączeń spółek. Na szczególną uwagę zasługuje przy tym nowe brzmienie art. 515 k.s.h., który wprowadza istotne zmiany w zakresie połączeń odwrotnych.
Co to takiego?
Połączenie odwrotne (ang. reverse merger) to transakcja, w której spółka dominująca zostaje przejęta przez swoją (niekiedy jednoosobową) spółkę zależną. W konsekwencji połączenia odwrotnego spółka zależna jako spółka przejmująca, wraz z majątkiem spółki przejmowanej nabywa udziały albo akcje własne reprezentujące większość (a niekiedy całość) swojego kapitału zakładowego. Ta na pierwszy rzut oka nienaturalna sytuacja występuje często w strukturach, w których z różnych względów likwidacja spółki zależnej na skutek przejęcia przez spółkę dominującą byłaby niepożądana, np. z uwagi na posiadanie przez spółkę zależną zezwoleń lub koncesji, które (z powodu przepisów szczególnych) nie przeszłyby na spółkę przejmująca na zasadzie sukcesji uniwersalnej (będącej regułą w przypadku połączeń).
Zmiany w regulacji
W dotychczasowym stanie prawnym szczególnie problematyczne było połączenie odwrotne z udziałem spółki z o.o. jako spółki przejmującej, ponieważ nie ma w regulacji sp. z o.o. odpowiednika art. 362 par. 1 pkt. 3) k.s.h. wyraźnie dopuszczającego nabycie akcji własnych w drodze sukcesji uniwersalnej (np. w wyniku połączenia). Co prawda w doktrynie reprezentowany był również pogląd, że nabycie udziałów w własnych w drodze sukcesji uniwersalnej było dopuszczalne (jako nabycie udziałów „w innych przypadkach przewidzianych w ustawie" zgodnie z art. 200 par. 1 zd. 3 in fine k.s.h.), jednak niejasna regulacja i brak wyraźnej podstawy nabycia udziałów własnych w drodze połączenia skłaniały wiele spółek z o.o., które w wyniku fuzji miały stać się posiadaczami udziałów własnych, do przekształcenia w spółkę akcyjną przed planowanym połączeniem. Nie inaczej było w przypadku połączeń odwrotnych, w których w wyniku połączenia spółka przejmująca nabywała większościowy pakiet udziałów własnych. Przekształcenie w spółkę akcyjną podnosiło koszty i dodatkowo wydłużało i tak czasochłonny proces połączenia.
Innym problemem były skutki nabycia udziałów albo akcji własnych. Udziały albo akcje własne obniżają zdolność dywidendową. Zarówno w spółce z o.o., jak i w spółce akcyjnej kwota przeznaczona do podziału pomiędzy wspólników jest pomniejszana m.in. o wartość udziałów albo akcji własnych. Jednocześnie, spółka nie mogła przeznaczyć dla wspólników spółki przejmowanej udziałów albo akcji nabytych w wyniku połączenia. Musiała zatem utworzyć nowe udziały albo emitować dodatkowe akcje z przeznaczeniem dla wspólników spółki przejmowanej, zaś udziały albo akcje własne nabyte w wyniku połączenia musiały zostać zbyte albo umorzone (w przypadku spółki akcyjnej w części przekraczającej 10 proc. kapitału zakładowego).
