Nowe chwyty przeciw elektrowniom

Organizacja ClientEarth na europejskiej scenie ekologicznej pojawiła się w 2007 r., początkowo w Londynie, potem w Brukseli i Warszawie. W ubiegłym roku organizacja dysponowała budżetem 2,6 mln funtów, otrzymywanym z amerykańskich i europejskich fundacji.

W krótkim czasie prawnicy ClientEarth, szermując paragrafami, zakwestionowali dwie największe inwestycje prowadzone w polskiej energetyce węglowej. Efektem jest opóźnienie budowy Elektrowni Opole i uchylenie pozwolenia zintegrowanego dla planowanej koło Pelplina Elektrowni Północ. Te dwie inwestycje warte ok. 25 mld zł mają dostarczyć 1/10 mocy systemowych w kraju. ClientEarth uczestniczy też w postępowaniu środowiskowym dla elektrowni Łęczna.

Wrogowie węgla

– Węgiel jest jednym z ogromnych zasobów naturalnych Polski, ale uważamy, że błędem byłoby inwestowanie na tym etapie w brudne elektrownie węglowe, kiedy mamy wiele lepszych opcji – mówił w styczniu 2011 r. James Thorton, założyciel i prezes ClientEarth, przy okazji oficjalnego otwarcia biura w Warszawie. Rzecz w tym, że obecnie w Polsce z węgla wytwarza się ponad 90 proc. energii i pod względem technologicznym nie da się tego szybko zmienić.

Inną kwestionowaną przez ClientEarth kwestią było przyznanie Polsce przez Komisję Europejską darmowych praw dla emisji CO2 dla 13 planowanych polskich bloków energetycznych.

ClientEarth ma korzenie w USA. Thorton należał do zespołu radykalnych prawników National Resources Defence Committee, których wspierała Fundacja McIntosha. To ona sfinansowała też początki działalności Thortona w Europie.

Pieniądze...

ClientEarth w 2007 r. zaczynał działalność w Londynie z budżetem 68 tys. funtów, z czego 48 tys. pochodziło od MacIntosh Foundation. Dwa lata później budżet organizacji wzrósł już do 885 tys. funtów, a na pierwsze miejsce wśród donatorów wysunęła się European Climate Foundation (ECF), założona w 2008 r. fundacja walcząca o redukcję emisji CO2.

– W naszej opinii ta organizacja pozarządowa to wysokiej jakości niezależni prawnicy działający w interesie publicznym, by zapewnić odpowiednie wdrożenie europejskiego prawa ochrony środowiska – tłumaczy poparcie Tom Brookes, dyrektor ds. komunikacji ECF.

ECF finansują organizacje charytatywne z Norwegii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Holandii, a także amerykańska William and Flora Hewlett Foundation dysponująca majątkiem 7 mld dol.

W latach 2008–2011 ECF przyznała finansowanie wielu polskim instytucjom, w tym m. in. agencji lobbingowej CEC Government Relations (z której ECF również korzystała), WWF Poland czy Instytutowi Badań nad Gospodarką Rynkową.

...i sława

Działalność ClientEarth koncentruje się na walce o czystsze powietrze, ochronę bioróżnorodności, w tym lasów i zasobów ryb, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska, a w kwestii ochrony klimatu – na technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla pod ziemią (CCS). To wrażliwy punkt w inwestycjach w nowe elektrownie węglowe, które muszą być gotowe do stosowania CCS, choć to technologia nie sprawdzona na większą skalę i odrzucana przez wiele firm energetycznych w Europie.

– Zawsze przy dużych inwestycjach można wytknąć jakieś niedociągnięcia. ClientEarth jest dobry w ich wynajdywaniu i wykorzystuje je na drodze sądowej. Taka strategia wzbudziła podziw i poparcie wyższych sfer. To nie jest Greenpeace, który walczy o rzeczy niemożliwe – mówi „Rz" jeden z londyńskich ekologów.

W W. Brytanii do osób popierających ClientEarth należą celebryci: gwiazdy muzyczne (m. in. zespół Coldplay), znani prawnicy, a także Zac Goldsmith, polityk i milioner, członek Partii Konserwatywnej. Jego brat Ben prowadzi fundusz inwestycyjny o portfelu 130 mln funtów, inwestujący w spółki z sektora zielonej energii i czystych technologii.

Decydują sądy

ClientEarth występował już do sądów przeciwko rządom Wielkiej Brytanii, Francji, a także przeciwko Komisji Europejskiej. Organizacja poniosła klęskę we Francji, gdzie sądy oddaliły jej skargę dotyczącą połowów ryb. Podobnie w Wielkiej Brytanii prawnikom ClientEarth nie udało się pociągnąć rządu do odpowiedzialności za przekraczanie norm zawartości tlenków azotu w powietrzu.

ClientEarth wygrał natomiast sprawę o obniżenie opłat w brytyjskich sądach.

Sukcesy organizacja odnosi też w Polsce, ale urzędnicy mają nadzieję, że to się zmieni. Choć ClientEarth doprowadził do uchylenia decyzji środowiskowej dla nowej Elektrowni Opole, to Naczelny Sąd Administracyjny nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy.

– Z naszych obserwacji wynika, że ClientEarth obok WWF i Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków stała się najbardziej aktywną organizacją ekologiczną występującą w polskich postępowaniach sądowych. Całe szczęście umiemy się bronić – mówi Piotr Otawski, zastępca dyrektora Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Przypomina, że po nowelizacji prawa w 2008 roku i powołaniu regionalnych dyrekcji ochrony środowiska jakość wydawanych pozwoleń środowiskowych znacznie się poprawiła. Od tego czasu nie ma praktycznie w Komisji Europejskiej skarg na polskie inwestycje. A jeśli już są, to zostają szybko oddalone.