Na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne (dalej: ustawa nowelizująca) o zezwolenie na prowadzenie apteki ogólnodostępnej mogła ubiegać się osoba fizyczna, osoba prawna (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna) oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna). Zmienionym ustawą nowelizującą art. 99 ust. 4 prawa farmaceutycznego (dalej: Pf) ograniczono (realizując m.in. postulat „apteka dla aptekarza") krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki.
Prawo to przyznano farmaceucie posiadającemu prawo wykonywania zawodu oraz spółce jawnej lub spółce partnerskiej, której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie aptek i w której wspólnikami są wyłącznie farmaceuci. Pojawiła się wątpliwość, czy i w jakim zakresie znowelizowany przepis art. 99 ust. 4 Pf może znaleźć zastosowanie do zezwoleń wydanych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej.
Ważność zezwoleń
Ustawodawca, na podstawie przepisu intertemporalnego (art. 2 ust. 2 ustawy nowelizującej) zachował ważność wydanych wcześniej zezwoleń. Nie wprowadził obowiązku dostosowania się przedsiębiorców do nowego wymogu kwalifikacyjnego z art. 99 ust. 4 Pf. Nie wskazał też końcowego terminu ważności zezwoleń wydanych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej.
Przyjęta konstrukcja utrzymania bezterminowo trwałości uprawnień nabytych przed dniem wejścia w życie nowej regulacji to przykład stosowanych niejednokrotnie w prawie administracyjnym reguł intertemporalnych „walidacyjno-konfirmacyjnych", służących utrzymaniu w mocy aktów i norm pochodnych albo wynikających z nich skutków prawnych.
Jeśli zatem przepis przejściowy nie pozbawia określonej grupy osób uprawnień nabytych na podstawie dotychczasowego prawa, a wprost przewiduje zachowanie ważności zezwoleń wydanych przed wejściem w życie nowych unormowań, nie nakładając jednocześnie obowiązków dostosowania się do nowego wymogu, a w konsekwencji nie przewidując możliwości cofnięcia czy też wygaśnięcia wydanego wcześniej zezwolenia, to nie można uznać, że podmiot, który uzyskał zezwolenie przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, zobligowany jest do spełnienia wymogu określonego w art. 99 ust. 4 w nowym brzmieniu.
Treść przepisu przejściowego utrzymującego bezterminowo trwałość zezwoleń wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej oraz brak przepisów nakazujących dostosowanie zezwolenia do wymogu nowego prawa przesądza o intencji ustawodawcy niestosowania rygorów wprowadzonych przepisami nowelizującymi do zezwoleń wydanych przed wejściem w życie nowych przepisów.
W przypadku postępowań administracyjnych wszczętych pod rządami nowego prawa, ale dotyczących ważnych zezwoleń wydanych przed wejściem w życie nowego prawa, będziemy mieć do czynienia z dopuszczalnym na gruncie polskiego systemu prawnego wyjątkiem od zasady tempus regit factum umożliwiającym następcze (przedłużone) działanie dawnego prawa względem nowych stanów faktycznych.
Sprawa przekształcenia
W postępowaniach w przedmiocie zmiany zezwolenia będącej skutkiem zmiany wspólników spółki jawnej/partnerskiej posiadającej zezwolenie przed wejściem w życie ustawy nowelizującej przepis art. 99 ust. 4 Pf w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą nie powinien znaleźć zastosowania , jeśli nie nastąpiło jednocześnie jej przekształcenie w inną spółkę.
W przypadku gdy podmiot uzyskujący zezwolenie na mocy poprzednio obowiązujących przepisów występuje o jego zmianę ze względu na zmianę danych określonych w ważnym zezwoleniu, nie znajduje podstaw prawnych weryfikacja spełnienia wymogu kwalifikacyjnego uzyskania zezwolenia przewidzianego w aktualnie obowiązujących przepisach. Wniosek taki można wyprowadzić w szczególności z braku tożsamości warunków uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki i warunków, które muszą być spełnione przy wykonywaniu działalności określonej w zezwoleniu.
Gdyby zamysłem ustawodawcy było uznanie, że warunki te są tożsame, tj. podmiot prowadzący aptekę na podstawie zezwolenia wydanego przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, który spełnił wszystkie warunki do uzyskania zezwolenia, by móc wykonywać działalność określoną w zezwoleniu, ma spełniać każdorazowo wszystkie warunki uzyskania „nowego" zezwolenia, to ustawodawca powinien to wyraźnie uregulować ustawowo. Na przykład poprzez wyznaczenie takich samych przesłanek skutkujących cofnięciem bądź wygaśnięciem zezwolenia, jak te skutkujące odmową jego wydania.
Katalog przesłanek
O ile w katalogu przesłanek dla odmowy udzielenia „nowego" zezwolenia na prowadzenie apteki – stosownie do aktualnego brzmienia art. 101 pkt 1 Pf – wskazano niespełnienie warunków określonych m.in. w art. 99 ust. 4 (tj. wymogu, by wspólnicy spółki jawnej/partnerskiej będącej wnioskodawcą byli farmaceutami), o tyle już wśród przesłanek cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki (w art. 103 Pf) przewidziano (w ust. 1 pkt 3) przypadek utraty prawa wykonywania zawodu przez farmaceutę prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą lub wspólnika spółki, ale z wyraźnym zastrzeżeniem, że powyższa przesłanka cofnięcia zezwolenia ma zastosowanie do zezwoleń wydanych po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej.
W konsekwencji ustawodawca przesądził, że utrataprawa wykonywania zawodu przez farmaceutę lub wspólnika/partnera spółki prowadzącej aptekę na podstawie zezwolenia uzyskanego przed wejściem w życie ustawy nowelizującej nie powoduje cofnięcia tego zezwolenia. Przypadek taki nie stanowi także – stosownie do art. 104 Pf – podstawy wygaśnięcia zezwolenia.
Zezwolenie wygaśnie natomiast w przypadku m.in. przekształcenia podmiotu prowadzącego aptekę w podmiot inny niż wskazany w art. 99 ust. 4 pkt 2 (art. 104 ust. 1 pkt 4 Pf, dodany ustawą nowelizującą). Dopóki nie mamy do czynienia z postępowaniem w sprawie wydania „nowego" zezwolenia, a toczy się postępowanie w sprawie zmiany wciąż ważnego zezwolenia na prowadzenie apteki (m.in. ze względu na zmianę danych dotyczących podmiotu), dopóty organ prowadzący postępowanie nie ma podstaw do weryfikacji spełnienia wymogu z art. 99 ust. 4 w jego nowym brzmieniu.
Zofia Duniewska jest profesorem a Agnieszka Rabiega-Przyłęcka doktorem
