Obecnie szeroko dyskutowana, zarówno w Radzie Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE), Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników (IBA), jak i Amerykańskiego Stowarzyszenia Prawników (ABA), jest potrzeba modernizacji usług prawnych, tak by zapewnić rzeczywisty dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym porad prawnych wszystkim obywatelom. Środowiska prawnicze widzą potrzebę aktywnego włączenia się w działania, które zapewnią tę dostępność na takim samym poziomie jak usług medycznych.
Inne czynniki, które wymuszają rozważania o tym problemie, to gwałtowny rozwój nowoczesnych technologii, tzw. demokratyzacja wiedzy zdobywanej przez internet, powstawanie platform elektronicznych, za pośrednictwem których udzielane są porady prawne, dostarczane wzorce dokumentów, spory rozwiązywane online. Coraz większą rolę odgrywają narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję i analizę danych masowych; coraz bardziej popularna jest obecność na rynku usług prawnych osób spoza zawodów zaufania publicznego.
Muszą się o tym dowiedzieć
Dostęp do wymiaru sprawiedliwości ma ułatwić zwłaszcza edukacja prawna społeczeństwa zarówno o przysługujących obywatelom prawach, jak i sposobie ich dochodzenia. Jeżeli bowiem obywatel nie wie, do kogo się zwrócić, gdzie uzyskać pomoc w rozwiązaniu swojego problemu, to zagwarantowane mu w art. 6 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd nie jest w praktyce realizowane.
Badania przeprowadzone zarówno za granicą, jak i w Polsce pokazują, że ogromna część obywateli nie korzysta z doradztwa prawnego, a następnie fachowej reprezentacji w sądzie – czasami z powodu trudnej sytuacji finansowej, ale przede wszystkim z powodu nieświadomości, że ich problem ma charakter prawny i że skorzystanie z usług wykwalifikowanego prawnika na etapie przedsądowym może pomóc w jego rozwiązaniu. Ta część rynku usług prawnych nazywana jest rynkiem ukrytym. Edukacja jest oczywiście obowiązkiem państwa. Jednakże radcy prawni, jak i inni uczestnicy wymiaru sprawiedliwości (adwokaci, sędziowie, prokuratorzy) powinni, również we własnym interesie, aktywnie włączać się w uświadamianie społeczeństwa. Krajowa Rada Radców Prawnych podjęła już wiele działań na tym polu, takich jak powołanie Centrum Edukacji Prawnej, które w różnych formach i w różnych środowiskach przekazuje wiedzę o prawie, organizowanie w szkołach lekcji na tematy prawne w ramach Europejskiego Dnia Prawnika, Dnia Wymiaru Sprawiedliwości, Dnia Konstytucji. W środowisku międzynarodowym postuluje się, aby dla lepszego efektu różne zawody prawnicze harmonijnie w tym współpracowały.
Istnieje potrzeba zbliżenia usług prawniczych do ich odbiorców poprzez tworzenie „punktów pierwszego kontaktu" z prawnikiem w centrach handlowych, na pocztach, w szpitalach, w miejscach widocznych dla potencjalnych klientów. Wiem, że to brzmi obrazoburczo, ale badania ukrytego rynku potrzeb na usługi prawne dowodzą, że takie działania przynoszą dobre rezultaty.