Jednym z najważniejszych obowiązków członka spółdzielni jest objęcie w niej obowiązkowego udziału. W ten sposób uczestniczy on w budowaniu kapitału spółdzielni.

Członek spółdzielni, który podejmuje decyzję o przystąpieniu do spółdzielni, bierze pod uwagę treść jej statutu obowiązującego w dacie przystąpienia, w tym określoną w nim wysokość udziału lub udziałów obowiązkowych. Wysokość zadeklarowanych udziałów wyznacza także granicę odpowiedzialności członka spółdzielni za jej straty bilansowe.

Czytaj także: Sąd: członkostwo nie tworzy interesu prawnego w sprawie majątku po spółdzielni mieszkaniowej

Zmiana statutu

Może się jednak zdarzyć, że w czasie trwania członkostwa nastąpi zmiana statutu spółdzielni polegająca na podwyższeniu wysokości udziału obowiązkowego. Czy w takiej sytuacji członek spółdzielni ma obowiązek dopłacić do nowej wysokości udziału?

Jeśli zmieniony statut nie wprowadza takiego obowiązku, niewątpliwie członek spółdzielni, który opłacił udział obowiązkowy w kwocie wymaganej w dacie jego przystąpienia, w pełni wykonał swoje zobowiązanie do wniesienia zadeklarowanego udziału i nie pozostaje dłużnikiem spółdzielni z tego tytułu. Ponadto spółdzielnia nie może traktować go jako niewykonującego obowiązków członkowskich. Co za tym idzie – spółdzielnia nie może pozbawić go członkostwa ani przez wykluczenie, ani przez wykreślenie.

Co jednak w sytuacji, gdy zmieniony statut nakłada na członków spółdzielni obowiązek dokonania w określonym terminie dopłat do nowej wysokości udziału, stanowiąc jednocześnie, że członek, który nie wykona tego obowiązku, będzie mógł być wykreślony ze spółdzielni?

Warunek dopłaty

Statut w takim brzmieniu pomyślnie przeszedł kontrolę sądu rejestrowego i został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jak się wydaje, w tej sytuacji możliwe jest wykreślenie członka ze spółdzielni, jeżeli nie dokona on dopłaty do nowej wysokości udziału obowiązkowego.

Powstaje jednak pytanie, czy w takim stanie faktycznym spółdzielni przysługuje zaskarżalne roszczenie o zapłatę różnicy między dawną a nową wysokością udziału obowiązkowego? Wydaje się, że nie. Sankcja określona w statucie spółdzielni jest bowiem zupełna, to znaczy że członek może ponieść tylko takie konsekwencje, jakie nakłada na niego statut spółdzielni. Członkowi przysługuje zatem wybór, czy dopłacić do podwyższonej wysokości udziału, czy narazić się na utratę członkostwa albo wystąpić ze spółdzielni.

Po upadłości

Zgodnie z art. 135 ustawy – Prawo spółdzielcze, po ogłoszeniu upadłości członkowie spółdzielni, na żądanie syndyka upadłości, niezwłocznie uiszczają niewpłaconą jeszcze część udziału. Z kolei członkowie, którzy przestali należeć do spółdzielni, w razie otwarcia likwidacji w ciągu sześciu miesięcy lub wszczęcia postępowania upadłościowego w ciągu roku od dnia, w którym członek przestał należeć do spółdzielni, obowiązani są wobec spółdzielni do uczestniczenia w pokrywaniu jej strat tak, jakby nadal byli jej członkami (art. 28 ustawy – Prawo spółdzielcze).

Powyższe uregulowanie nie oznacza, że członkowie, a zwłaszcza byli członkowie, po ogłoszeniu upadłości mają obowiązek uiścić dopłatę do podwyższonej wysokości udziału. Na żądanie syndyka muszą oni uiścić część udziału, którą zadeklarowali, a której nie wpłacili – czyli w wysokości obowiązującej w dacie ich przystąpienia do spółdzielni.

Krzysztof Rożko radca prawny, Wspólnik Zarządzający w KRW Legal

Byli członkowie spółdzielni, w razie ogłoszenia jej upadłości odpowiadają – aż tak i tylko tak – jak jej obecni członkowie. Jeżeli nie dokonali dopłaty do podwyższonej wysokości udziału, nie ponoszą konsekwencji dalej idących niż utrata członkostwa w spółdzielni. Jeśli więc wnieśli do spółdzielni udział w pełnej zadeklarowanej przez siebie wysokości, a następnie wystąpili z niej, nie mogą być obowiązani do dokonania dopłaty, nawet gdyby spółdzielnia w ciągu roku od dnia ich wystąpienia została postawiona w stan upadłości. Przepis art. 135 ustawy – Prawo spółdzielcze nie obejmuje bowiem sytuacji podwyższenia udziału.