Epidemia pesymizmu nie mija

Polska gospodarka skurczy się w tym roku o 3,5 proc. – przewidują przeciętnie uczestnicy konkursu „Rzeczpospolitej" i „Gazety Giełdy Parkiet" na najlepszego analityka makroekonomicznego roku. Na początku kwietnia, gdy poprzednio nadsyłali prognozy, pozwalały one oczekiwać spadku PKB w br. o zaledwie 1,4 proc. (uwzględniając nieznane wówczas wyniki gospodarki w I kwartale, gdy PKB wzrósł o 2 proc. rok do roku).

Czytaj także: Kryzys przed nami, minął tylko pierwszy wstrząs

Przypływ pesymizmu jest o tyle zaskakujący, że kwartał temu o efektach rządowych tarcz antykryzysowych, które dopiero były wykuwane, można było tylko spekulować. Dziś wiadomo, że zapobiegły masowym upadłościom firm i fali zwolnień pracowników. Z drugiej strony w kwietniu nie można było przewidzieć, jak długo będą utrzymywane antyepidemiczne ograniczenia aktywności ekonomicznej. Uczestnicy konkursu przewidywali wtedy przeciętnie, że doprowadzą one do spadku PKB w II kwartale o 5,6 proc. rok do roku. Dziś ekonomiści szacują, że gospodarka skurczyła się o ponad 8 proc.

Jednak oczekiwania na kolejne kwartały również są bardziej pesymistyczne niż na początku pandemii. Na przykład w kwietniu analitycy przeciętnie prognozowali, że w I kwartale 2021 r. PKB Polski wzrośnie o 1,2 proc. rok do roku, teraz oczekują jego spadku o 0,6 proc. Na ścieżkę wzrostu polska gospodarka wrócić ma dopiero w II kwartale 2021 r.

Bezrobocie w ryzach

Rządowe tarcze antykryzysowe wyraźnie wpłynęły jednak na to, jak ekonomiści postrzegają perspektywy rynku pracy. Na przełomie marca i kwietnia nie brakowało prognoz zwiastujących wzrost stopy bezrobocia rejestrowanego w tym roku do dwucyfrowego poziomu, w okolice 12 proc. Dziś nawet najwięksi pesymiści sądzą, że wskaźnik ten utrzyma się poniżej 10 proc. Przeciętnie oceniają, że szczyt osiągnie na koniec br., gdy wyniesie 8 proc.

– Stopę bezrobocia rejestrowanego udało się zahibernować m.in. dzięki postojowemu, Tarczy Finansowej PFR, ale też trudnościom związanym z rejestracją w urzędach pracy w czasach epidemii. Zakładam jednak, że z czasem to odroczone bezrobocie odłoży się w oficjalnych danych – ocenia Mikołaj Raczyński, dyrektor ds. zarządzania funduszami w Noble Funds TFI, zdobywca tytułu analityka makroekonomicznego 2019 r. Według niego stopa bezrobocia będzie rosła jeszcze w I połowie 2021 r., gdy większość analityków spodziewa się już jej stopniowego spadku. To z kolei jedna z przyczyn tego, że zdaniem Raczyńskiego przyszłoroczne odbicie aktywności w gospodarce będzie słabsze (PKB wzrośnie o 3,4 proc.), niż oczekują przeciętnie uczestnicy konkursu (4,1 proc.).

Inflacja wyhamuje

– Wzrost stopy bezrobocia z 5 proc. przed pandemią do choćby 8 proc. i tak oznaczałby ogromną zmianę sytuacji na rynku pracy. Przed kryzysem rynek pracy był ciasny, brakowało pracowników, co pchało w górę płace i przekładało się na inflację. Teraz ten element zniknął. A jednocześnie pracownicy z Ukrainy, którzy wyjechali po wybuchu epidemii, powoli zaczynają do nas wracać. To będzie zmniejszało presję na wzrost płac i w rezultacie również presję na ceny – tłumaczył w sobotnim wywiadzie dla „Parkietu" Piotr Kalisz, główny ekonomista banku Citi Handlowego, jeden z uczestników konkursu. Jak przekonywał, inflacja, która w czerwcu nieoczekiwanie przyspieszyła do 3,3 proc. rok do roku z 2,9 proc. w maju, pod wpływem zmiany sytuacji dochodowej gospodarstw domowych nieuchronnie spadnie.

Tego zdania jest zdecydowana większość uczestników konkursu „Rzeczpospolitej" i „Parkietu". Przeciętnie szacują, że w I kwartale 2021 r. indeks cen konsumpcyjnych – główna miara inflacji w Polsce – będzie rósł średnio w tempie zaledwie 1,7 proc. rok do roku. W kwietniu spodziewali się w tym okresie inflacji na poziomie 1,9 proc. rocznie. W takich okolicznościach Rada Polityki Pieniężnej nie będzie widziała – zdaniem ankietowanych – powodów do zaostrzania polityki pieniężnej. Główna stopa procentowana NBP ma pozostać na obecnym poziomie 0,1 proc. co najmniej do końca II kwartału 2021 r.

Załamanie inwestycji

Wzrost stopy bezrobocia i wolniejszy wzrost płac, a może nawet ich spadek, stłumi popyt konsumpcyjny. Ekonomiści przeciętnie spodziewają się, że między III kwartałem br. a I kwartałem 2021 r. (to okres objęty zarówno kwietniową, jak i lipcową ankietą) wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych będą malały średnio w tempie 1 proc. rok do roku. Kwartał temu sądzili, że konsumpcja w tym okresie będzie stała w miejscu.

Pogorszenie perspektyw popytu konsumpcyjnego jest jednak niewielkie w porównaniu z tym, jak zmieniły się prognozy popytu inwestycyjnego. W kwietniu uczestnicy naszego konkursu sądzili, że we wspomnianych trzech kwartałach nakłady brutto na środki trwałe będą malały średnio w tempie 5 proc. rok do roku. Teraz oceniają, że inwestycje będą malały w tempie 8,5 proc. rok do roku.

ekonomista w Polskim Instytucie Ekonomicznym

Pierwsze dwa kwartały 2020 r. były trudne z perspektywy prognozowania gospodarczego. Większość modeli prognostycznych nie była przygotowana na sytuację nagłego zamrożenia aktywności. W efekcie błędy prognoz znacząco wzrosły. Obecnie sytuacja dalej jest niepewna. Z jednej strony w czerwcu obserwowaliśmy pozytywne zaskoczenia w miesięcznych danych makroekonomicznych, zarówno w Polsce (sprzedaż detaliczna), jak i krajach zachodniej Europy, co sugeruje szybsze ożywienie w całej Unii Europejskiej. Z drugiej strony wciąż utrzymują się obawy przed wystąpieniem drugiej fali epidemii koronawirusa na Starym Kontynencie – obecnie wirus zbiera duże żniwo w obu Amerykach i Azji, więcej zachorowań niż w okresie marzec–maj widać też na Bałkanach, na Ukrainie oraz w takich krajach UE, jak Rumunia i Czechy.

Te obawy znajdują odzwierciedlenie w prognozach dla polskiej gospodarki. Analitycy wciąż utrzymują całoroczne szacunki spadku PKB w 2020 r. na poziomach zbliżonych do tych z marca. Dzieje się tak pomimo mniejszego od oczekiwań wyhamowania wzrostu w I kwartale oraz mniej pesymistycznych szacunków dotyczących II kwartału. To oznacza, że rewidowane w dół są prognozy na drugą połowę roku. Dotyczy to zarówno wydatków konsumenckich, jak i inwestycji przedsiębiorstw. Polska nie jest tutaj wyjątkiem. Słabsze perspektywy dla gospodarki światowej w drugiej połowie roku sygnalizują też instytucje międzynarodowe, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Europejski Bank Centralny.

W nadchodzących miesiącach można spodziewać się ostrożnych reakcji analityków na bieżące dane. Należy zauważyć też rozdźwięk pomiędzy komentarzami ekonomistów i wypowiedziami epidemiologów. Większość analityków makroekonomicznych zakłada, że nie powrócą już restrykcje w prowadzeniu działalności ekonomicznej, ale to założenie jest obarczone dużą niepewnością. Wirusolodzy sugerują, że eskalacja wirusa może stać się zjawiskiem sezonowym.