– Panuje powszechne przekonanie, że chleb jest produktem pochodzącym z rolnictwa, że zaczęły go wytwarzać ludy uprawiające ziemię, a więc prowadzące osiadły tryb życia. A jednak było inaczej. W Jordanii znaleźliśmy dowód, że chleb pojawił się przed uprawą roślin – wyjaśnia prof. Tobias Richter z Uniwersytetu w Kopenhadze. Co skłoniło tego badacza do tak rewolucyjnego stwierdzenia?

Duńscy archeolodzy odkopali w Wadi Rum – dolinie wśród granitowych i piaskowcowych skał na północy Jordanii – zwęglone okruszyny pieczywa. Najstarsze dotychczas znane znaleziska tego rodzaju mają około 10 000 lat, pochodzą także z Bliskiego Wschodu, ale te z Wadi Rum mają 14 400 lat! Ten chleb jedli myśliwi i zbieracze uganiający się za zwierzyną i orzechami laskowymi, nieustannie zmieniający miejsce pobytu, gdy jeszcze nikomu na świecie nawet się nie śniło o orce, siewie i żniwach. Wiadomość o odkryciu opublikowało prestiżowe amerykańskie pismo naukowe PNAS („Proceedings of the National Academy of Sciences”).

W palenisku, jakie pozostało po obozowisku myśliwych zbieraczy, archeolodzy odkryli zwęglone bulwy roślin wodnych, szczątki warzyw – roślin pokrewnych kapuście – oraz nasiona dzikich zbóż: pszenicy i jęczmienia, a także 642 zwęglone okruszyny – „takie, jakie można znaleźć na dnie domowego tostera, gdy przypala się grzanki” – opisuje prof. Richter.

Naukowcy skrupulatnie zbadali te szczątki między innymi pod mikroskopem elektronowym. Okazało się, że mąka użyta do tych wypieków, czy raczej przypieków, była przesiana przez sito. Na okruszynach nie ma śladów bezpośredniego oddziaływania ognia (płomień to spalający się gaz, pozostawia chemiczny ślad), dlatego badacze przypuszczają, że przypiekanie odbywało się na gorącym kamieniu albo w gorącym popiele. Ten wypiek (przypiek) nie przypominał wyglądem wypukłego bochenka chleba, był to płaski placek.

To pieczywo nie było jeszcze podstawą pożywienia w tamtej odległej epoce (epoka lodowa miała się skończyć dopiero za mniej więcej cztery tysiąclecia). Wykonanie wtedy takiego placka było zbyt skomplikowane i pracochłonne, aby pracę taką podejmować często, toteż było to pożywienie wyjątkowe – nie chleb powszedni, lecz odświętny, na przykład aby świętować udaną wyprawę łowiecką. Świadczą o tym kości tuzina zwierząt znalezione razem z okruszynami pieczywa.

To najstarsze na świecie pieczywo mogło nie mieć dla ówczesnych ludzi wartości odżywczej, lecz kultową, podobnie jak hostia, która mimo że jest wypiekiem, nie jest produktem spożywczym, ale rekwizytem religijnym.