60-lecie Brasilii, legendarnego modernistycznego miasta XX wieku

Inauguracja nowej stolicy Brazylii odbyła się 21 kwietnia 1960 roku (wcześniej było nią Rio de Janeiro).

Po czterech latach budowy powstanie nowej stolicy ogłosił Juscelino Kubitschek,  ówczesny prezydent Brazylii, a zarazem pomysłodawca wzniesienia miasta na tzw. surowym korzeniu, czyli od zera na pustkowiu. Prezydent Kubitschek pragnął, by było to miasto najbardziej nowoczesne i wizjonerskie. Architekci tworzyli je według ideałów modernizmu, uważanego za szczyt nowoczesności.

Przestrzenny plan urbanistyczny opracował Lucio Costa, a za budynki użyteczności publicznej odpowiedzialny był Oscar Niemeyer.

Plan miasta przypomina samolot lub ptaka w locie z rozpostartymi skrzydłami. Na dłuższej osi (wzdłuż skrzydeł) usytuowano dzielnice mieszkaniowe, a wzdłuż krótszej budowle użyteczności publicznej: kulturalne, handlowe, sportowe, religijne. Na jej początku stanęły budynki rządowe, pałac prezydencki, siedziba parlamentu i sądu, katedra. Czytelny w tym planie jest podział na funkcjonalne strefy: życia i pracy, kultury i sportu, rozdzielone szerokimi arteriami. Racjonalność  urbanistyki została oparta na „Karcie Ateńskiej” z 1933 roku, która zyskała popularność na całym świecie.

A gmachy publiczne zaprojektowane przez Niemeyera to ikony światowej architektury. Jego betonowe budowle, kształtowane miękkimi, krzywymi liniami, przypominają nowoczesne rzeźby. Kongres Narodowy wygląda jak kompozycja geometrycznych brył – dwie odwrócone półkule (siedziby Senatu i  Izby Deputowanych), ale może kojarzyć się też ze statkami kosmitów, które wylądowały po bokach wysokich wież biurowo-administracyjnych.

Łuki otaczające prostopadłościan Palacio da Alvorada nadają tej rezydencji zaskakującą lekkość. Palacio do Planalto (Pałac Prezydencki) i siedziba Sądu Najwyższego też zdają się lewitować dzięki fantazyjnym łukom.

A katedra, arcydzieło nowoczesnej sztuki sakralnej, w swej pozornie abstrakcyjnej formie nawiązuje do korony cierniowej Chrystusa.

Brasilię w 1987 roku wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Dziś miasto liczy 3 miliony mieszkańców. Pierwotnie było projektowane na 500-700 tysięcy mieszkańców. Obecnie większość z nich mieszka w 15 miastach-satelitach, otaczających centrum.
O Brasilii mówi się, największą utopią architektoniczną XX wieku lub wielkim eksperymentem. Niemeyer twierdził, że „Brasilia jest tylko jedna. Nie ma drugiego takiego miasta na świecie”. Futurystyczna architektura nadal fascynuje, kojarząc z science fiction. Współcześnie bywa jednak też ostro krytykowana za przeskalowanie, bezduszność, nieprzyjazną przestrzeń do życia. Miasto stało się symbolem dynamicznego wzrostu i nowoczesności, ale również nierówności społecznych.