Czy na przeniesienie policjanta na niższe stanowisko potrzebna jest zgoda

Charakter stosunku służbowego daje przełożonym funkcjonariuszy dużą swobodę nie tylko przy ustalaniu jego treści, ale także przy jej późniejszej modyfikacji. Mogą oni m.in. decydować o przeniesieniu funkcjonariusza z jednego stanowiska na drugie, i to nie tylko w ramach tej samej jednostki. Jeśli na zamianie stanowiska funkcjonariusz nie traci, przełożony ma w zasadzie wolną rękę. Wystarczy, że swoją decyzję dobrze uzasadni (pisaliśmy o tym tydzień temu).

Trochę inaczej jest w przypadku przeniesienia funkcjonariusza na niższy etat. Po pierwsze przepisy wymieniają tylko kilka sytuacji, w których takie przeniesienie jest możliwe. Po drugie, w większości z nich (z wyjątkiem tej, w której ma ono charakter obligatoryjny) przełożony powinien dać się w tej kwestii wypowiedzieć funkcjonariuszowi. Policjant może bowiem nie zgodzić się na takie przeniesienie. Jeśli jednak powie nie, musi liczyć się z możliwością utraty zatrudnienia.

Obowiązkowe wykonanie kary dyscyplinarnej

Sytuacje, w których przeniesienie funkcjonariusza na niższe stanowisko służbowe jest dopuszczalne, wymienia art. 38 ustawy o policji, dalej uop. Większość z nich ma charakter fakultatywny. Tylko w jednym przypadku organ ma taki obowiązek. Musi to zrobić w razie wymierzenia policjantowi kary dyscyplinarnej wyznaczenia na niższe stanowisko służbowe. Zgodnie z art. 134d uop kara taka oznacza bowiem odwołanie lub zwolnienie z dotychczas zajmowanego stanowiska służbowego i powołanie lub mianowanie na stanowisko służbowe niższe od dotychczas zajmowanego. Po uprawomocnieniu się więc takiego orzeczenia dyscyplinarnego przełożony funkcjonariusza nie ma już innego wyjścia, jak tylko wydać stosowny rozkaz. W tym przypadku zdanie funkcjonariusza nie ma żadnego znaczenia.

Przeniesienie możliwe, ale niekonieczne

Policjanta można też przenieść na niższe stanowisko służbowe w przypadku:

- orzeczenia trwałej niezdolności do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku przez komisję lekarską, jeżeli nie ma możliwości mianowania go na stanowisko równorzędne;

- nieprzydatności na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej w opinii służbowej w okresie służby przygotowawczej;

- niewywiązywania się z obowiązków służbowych na zajmowanym stanowisku, stwierdzonego w okresie służby stałej w dwóch kolejnych opiniach służbowych, między którymi upłynęło co najmniej sześć miesięcy;

- likwidacji zajmowanego stanowiska służbowego lub z innych przyczyn uzasadnionych potrzebami organizacyjnymi, gdy nie ma możliwości mianowania go na inne równorzędne stanowisko;

- niewyrażenia zgody na mianowanie na stanowisko służbowe w okresie pozostawania w dyspozycji przełożonego właściwego w sprawach osobowych, gdy nie ma możliwości mianowania go na inne równorzędne stanowisko.

Gdy brakuje stanowisk równorzędnych

Warto zwrócić uwagę, że aż w trzech z wymienionych powyżej sytuacji regułą powinno być przeniesienie funkcjonariusza na równorzędne stanowisko, a dopiero wtedy, gdy jest to z jakichś powodów niemożliwe, na niższe. W przypadku zatem otrzymania przez funkcjonariusza orzeczenia o trwałej niezdolności do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku, likwidacji tego stanowiska (wystąpienia innych przyczyn uzasadnionych potrzebami organizacyjnymi) czy braku zgody funkcjonariusza na mianowanie na stanowisko służbowe w okresie pozostawania w dyspozycji na organie administracyjnym podejmującym decyzję o przeniesieniu na niższe stanowisko służbowe spoczywa obowiązek wykazania, że istotnie nie ma możliwości mianowania funkcjonariusza na inne równorzędne stanowisko. Tak wynika (z wyroku NSA z 14 czerwca 2013 r. I OSK 1240/12).

Organ nie musi tego robić w pozostałych dwóch przypadkach, a więc gdy przeniesienie policjanta na niższe stanowisko jest wynikiem opinii służbowej o jego nieprzydatności do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku lub o niewywiązywaniu się z powierzonych obowiązków.

Decyzje podejmują przełożeni

Użyte w art. 38 ust. 2 uop sformułowanie „policjanta można przenieść" oznacza, że w wymienionych w tym przepisie sytuacjach organ może skorzystać ze stworzonej przez ustawodawcę możliwości, ale nie musi. Decyzja w sprawie przeniesienia policjanta na niższe stanowisko w oparciu o ten przepis ma charakter uznania administracyjnego. Jednak, jak podkreśla WSA w Rzeszowie (wyrok z 31 stycznia 2012 r. II SA/Rz, 943/11), choć decyzja oparta na instytucji uznania administracyjnego daje organowi możliwość wyboru rozstrzygnięcia, powinna być poprzedzona pełnym i wyczerpującym materiałem dowodowym zebranym zgodnie z art. 7, art. 10 oraz art. 77 § 1 kpa. W praktyce oznacza to, że rozstrzygnięcie w niej zawarte nie może być dowolne, lecz musi wynikać z wszechstronnego oraz bardzo dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy. Tak uznał NSA w wyroku z 26 lutego 2014 r. (I OSK 2809/12).

To określa też zakres ewentualnej kontroli sądowej takiej decyzji, która w takim przypadku ogranicza się do oceny spełnienia określonych w przepisie przesłanek oraz zachowania przez organ obowiązującej procedury (wyrok NSA z 26 lutego 2014 r., I OSK 3093/12).

Ważne

W postępowaniu sądowoadministracyjnym zakres badania zgodności decyzji uznaniowej z prawem ogranicza się do sprawdzenia, czy zebrany w sprawie materiał dowodowy jest wystarczający dla potrzeb rozstrzygnięcia (czy wyjaśniono wszelkie okoliczności sprawy, czy dowody oceniono zgodnie z art. 77 kpa i art. 80 kpa, czy wynik tej oceny znalazł odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji, czy prawidłowo zinterpretowano przesłanki oraz czy dokonana ocena mieści się w ustawowych granicach, a wyciągnięte wnioski są logiczne i poprawne). Stwierdzenie, że decyzja nie jest dowolna, bo ma oparcie w zebranym materiale dowodowym i jego ocenie, wyklucza ingerencję sądu w swobodny wybór dokonany przez organ administracji.

Wskazanie zainteresowanemu funkcjonariuszowi stanowiska (lub stanowisk), na które w wyniku przeprowadzanych zmian mógłby zostać mianowany, to kolejny konieczny etap postępowania, w wyniku którego powinno dojść do odpowiedniej zmiany treści stosunku służbowego. I nie musi to być, jak stwierdził NSA w wyroku z 28 września 2000 r. (II SA 637/00), stanowisko bezpośrednio niższe w hierarchii służbowej. Jego wybór należy bowiem do przełożonych.

Jednak – na co zwrócił uwagę NSA w wyroku z 14 czerwca 2013 r. (I OSK 1119/12) – nie oznacza to dla organu absolutnej dowolności w wyborze nowego stanowiska dla przenoszonego funkcjonariusza, zwłaszcza w sytuacji, gdy powody zmiany stanowiska wynikają ze względów organizacyjnych, a nie z oceny sposobu wywiązywania się przez policjanta z obowiązków służbowych. Tego typu okoliczności powinny – zdaniem NSA – uzasadniać przeniesienie na stanowisko wprawdzie niższe, ale z którego objęciem wiążą się najmniejsze dolegliwości dla funkcjonariusza, przy uwzględnieniu warunków służby, możliwości awansu oraz kwalifikacji i doświadczenia funkcjonariusza.