Czy gmina może narzucać właścicielom nieruchomości gdzie mają stać pojemniki na odpady

Problem

W związku ze zwiększonym ruchem turystycznym w gminie w okresie wakacyjnym rada gminy chce zadbać o to, aby właściciele nieruchomości nie ustawiali pojemników na odpady na swoich posesjach w miejscach widocznych od ulicy bądź przynajmniej należycie troszczyli się o miejsca, w których znajdują się te pojemniki. Czy w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie można zawrzeć takie wymagania?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej u.c.p.) rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, uchwala regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. W regulaminie tym należy określić m.in. rodzaj i minimalną pojemność pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także warunki rozmieszczania tych pojemników i ich utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, przy uwzględnieniu: średniej ilości odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych bądź w innych źródłach oraz liczby osób korzystających z tych pojemników (art. 4 ust. 2 pkt 2 u.c.p.). Kto nie wykonuje obowiązków określonych w powyższym regulaminie podlega karze grzywny (art. 10 ust. 2a u.c.p.).

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

Rada gminy nie jest upoważniona do ustalania wymagań dotyczących miejsca ustawienia pojemników na odpady.

Ustawowe upoważnienie

Jak zwrócono uwagę w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewody zachodniopomorskiego z 19 grudnia 2012 r. (znak NK.3.4131.477.2012.WE, Dz.Urz. woj. zacho. z 2013 r. poz. 34), rada gminy nie może w nieograniczony sposób określać obowiązków związanych z czystością i porządkiem na terenie gminy, tym bardziej, że niewykonywanie obowiązków ustalonych w regulaminie zagrożone jest sankcją karną - karą grzywny (art. 10 ust. 2a u.c.p.). Obowiązki w zakresie utrzymania czystości i porządku ciążące na właścicielu nieruchomości nie mogą być formułowane dowolnie. Regulamin przyjęty na podstawie art. 4 u.c.p. jest aktem prawa miejscowego, a podejmując akty prawa miejscowego na podstawie normy ustawowej należy ściśle uwzględniać wytyczne zawarte w upoważnieniu. Odstąpienie od tej zasady narusza związek formalny i materialny pomiędzy aktem wykonawczym a ustawą, co z reguły stanowi istotne naruszenie prawa (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 20 grudnia 2006 r., sygn. II SA/Wr 585/06, OwSS 2007/2/34).

Zakres uprawnień rady

Z art. 4 ust. 2 pkt. 2 u.c.p. wynika upoważnienie dla rady gminy do określenia rodzaju i minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych oraz warunków rozmieszczania i utrzymania tych pojemników. Przy ustalaniu minimalnej pojemności pojemników na odpady rada powinna uwzględnić dwa kryteria, a mianowicie średnią ilość wytwarzanych odpadów w gospodarstwach domowych oraz liczbę osób korzystających z tych pojemników. Takie uwzględnienie jest procesem polegającym na dokonaniu rozeznania w przedmiocie średniej ilości odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych przez określoną liczbę osób. Na podstawie dokonanego rozeznania, zgodnie z posiadaną wiedzą, rada określa w regulaminie rodzaj i minimalną wielkość pojemników przeznaczonych na odpady. Proces ten powinien mieć miejsce przed podjęciem uchwały, a zapisy uchwały powinny być wynikiem ustaleń dokonanych w tym zakresie (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody lubelskiego z 29 stycznia 2013 r., znak PN-II.4131.25.2013, Dz.Urz. woj. lubel. z 2013 r. poz. 472). Zgodnie z wyrokiem WSA w Gdańsku z 25 lutego 2015 r. (sygn. II SA/Gd 674/14) rada gminy nie może uchylać się od wykazania prawidłowości dokonanego wyboru rodzaju i pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów.

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 maja 2011 r. (sygn. II OSK 469/11) przyjęto, że dopuszczalne jest nałożenie na właścicieli nieruchomości obowiązku cyklicznego mycia urządzeń do gromadzenia odpadów, gdyż stanowi ono konieczne rozwinięcie i konkretyzację obowiązku ustawowego - utrzymywania tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym. W wyroku WSA w Poznaniu z 7 października 2015 r. (sygn. IV SA/Po 576/15) stwierdzono natomiast, że nałożenie na właścicieli nieruchomości wymogu okresowego dezynfekowania takich pojemników stanowi bezprawne rozszerzenie obowiązku wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 1 u.c.p., zgodnie z którym właściciele nieruchomości zapewniają utrzymywanie pojemników na odpady w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.

Obowiązek utrzymania należytego stanu sanitarnego może ponadto odnosić się tylko do utrzymania urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości. Przepisy u.c.p. nie upoważniają do określenia w regulaminie obowiązku utrzymania należytego stanu sanitarno-higienicznego nieruchomości (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody pomorskiego z 31 stycznia 2013 r., znak NK-III.4131.14.2013.LA, Dz.Urz. woj. pomor. z 2013 r. poz. 817).

Przekroczenie kompetencji

Podkreśla się, że choć rada gminy jest kompetentna do określenia warunków rozmieszczenia pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych oraz ich utrzymania w odpowiednim stanie, to nie ma uprawnień do formułowania tego rodzaju wymagań w odniesieniu do miejsc, w których takie pojemniki są rozmieszczone (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody zachodniopomorskiego z 30 listopada 2015 r., znak NK-3.4131.322.2015.AS, Dz.Urz. woj. zach. z 2015 r., poz. 4922). W zakresie upoważnienia ustawowego nie mieści się regulowanie przez radę kwestii związanych z kosztami przygotowania i utrzymania miejsca ustawienia pojemników (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody wielkopolskiego z 6 marca 2013 r., znak: KN-I.4131.1.142.2013.6, Dz.Urz. woj. wielk. z 2013 r. poz. 2107). Nie można uznać, aby rada gminy była upoważniona do nałożenia na właścicieli nieruchomości obowiązku umieszczenia pojemników w określonym miejscu (wyrok WSA w Poznaniu z 21 kwietnia 2016 r., sygn. IV SA/Po 1056/15).

Na działkach budowlanych miejsca na pojemniki służące do czasowego gromadzenia odpadów stałych powinny spełniać wymagania określone w § 22-23 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Kwestie jak powinny zostać zabezpieczone takie miejsca oraz gdzie powinny się one znajdować (w jakiej odległości od okien i drzwi oraz od granicy z sąsiednią działką) określa to rozporządzenie. W orzecznictwie zwraca się uwagę, że powtarzanie w regulaminie uchwalanym przez radę gminy przepisów zamieszczonych w różnych ustawach, czy aktach wykonawczych jest niedopuszczalne. Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy powinien zawierać treści normatywne, a nie powtórzenia norm zawartych w innych przepisach (wyrok NSA 1 lutego 2010 r., sygn. II OSK 1930/09).

podstawa prawna: art. 4, art. 10 ust. 2-3 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 250)