ETS sprzeciwił się utworzeniu europejskiego sądu patentowego

Projekt porozumienia dotyczącego utworzenia europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego nie jest zgodny z prawem Unii Europejskiej - opinia Trybunału Sprawiedliwości z 8 marca 2011 r. w sprawie projektu porozumienia dotyczącego utworzenia europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego (1/09)

Rada Unii Europejskiej opracowała projekt porozumienia międzynarodowego, które miałoby zostać zawarte między państwami członkowskimi, Unią Europejską i państwami trzecimi, stronami konwencji o patencie europejskim

(Konwencja o udzielaniu patentów europejskich, sporządzona w Monachium w dniu 5 października 1973 r., jest umową międzynarodową zawartą przez trzydzieści osiem państw, której stronami są obecnie wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Sama Unia nie jest stroną tej konwencji)

i dotyczy utworzenia sądu właściwego do rozstrzygania sporów z zakresu patentu europejskiego i przyszłego patentu wspólnotowego.

Ów projekt porozumienia wpisuje się w szerszy kontekst wprowadzenia wspólnego systemu dla patentu europejskiego i patentu wspólnotowego, który miałby być udzielany przez Europejski Urząd Patentowy. Obecnie, mimo że procedura udzielania patentu europejskiego jest jednolita, sam patent stanowi zbiór patentów krajowych, z których każdy podlega prawu krajowemu państw wskazanych przez uprawnionego z patentu. Natomiast przyszły patent wspólnotowy różniłby się tym, że miałby on charakter jednolity i autonomiczny, wywierając takie same skutki w obrębie całej Unii. Jego udzielenie, przeniesienie, unieważnienie czy też wygaśnięcie byłoby możliwe tylko w odniesieniu do całego obszaru Unii.

Projekt porozumienia międzynarodowego powołuje europejski i wspólnotowy sąd patentowy, który miałby się składać z sądu pierwszej instancji – obejmującego oddział centralny i oddziały lokalne lub regionalne – oraz z sądu apelacyjnego i wspólnego sekretariatu.

W tym kontekście Rada wystąpiła do Trybunału Sprawiedliwości o wydanie opinii w sprawie zgodności przewidywanego porozumienia z prawem Unii

(do postępowania tego wstąpiło w charakterze interwenienta 21 państw członkowskich)

.

Trybunał zauważył na wstępie, że zgodnie z tym porozumieniem europejski i wspólnotowy sąd patentowy stanowi instytucję, która pozostaje poza instytucjonalnymi i sądowniczymi ramami Unii. Jest on organizacją, która na mocy prawa międzynarodowego dysponuje własną osobowością prawną. Projekt porozumienia przyznaje temu sądowi wyłączną właściwość do rozstrzygania licznych rodzajów powództw wnoszonych przez jednostki w dziedzinie patentów, w szczególności powództw dotyczących faktycznych lub potencjalnych naruszeń patentów, powództw dotyczących ich unieważnienia, jak również niektórych powództw o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. W tym zakresie sądy państw członkowskich zostałyby pozbawione

wspomnianej właściwości i zachowałyby jedynie uprawnienia, które nie byłyby objęte wyłączną właściwością europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego.

Trybunał dodał, że sąd ten przy wykonywaniu swych funkcji byłby zobowiązany do dokonywania wykładni i stosowania prawa Unii. Trybunał orzekł, że umowa międzynarodowa przewidująca ustanowienie organu sądowego, który miałby dokonywać wykładni postanowień tej umowy, nie jest co do zasady niezgodna z prawem Unii. Dopuścił on również, że umowy międzynarodowe mogą wywoływać następstwa w sferze jego własnych kompetencji, pod warunkiem jednak, że zostaną spełnione podstawowe przesłanki do zachowania ich istoty, tak aby nie ucierpiała na tym autonomia porządku prawnego Unii. Jednak, w odróżnieniu od innych międzynarodowych systemów sądowniczych, które były przedmiotem wcześniejszych opinii Trybunału

(opinia 1/91 z dnia 14 grudnia 1991 r. i opinia 1/00 z dnia 18 kwietnia 2002 r.)

, europejski i wspólnotowy sąd patentowy miałby dokonywać wykładni i stosować nie tylko przewidywane porozumienie międzynarodowe, ale również przepisy prawa Unii.

Ponadto Trybunał stwierdził, że

utworzenie tego sądu pozbawiłoby sądy krajowe możliwości, a niekiedy wręcz obowiązku zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym

w dziedzinie patentów, ponieważ projekt porozumienia przewiduje mechanizm odesłania prejudycjalnego, który zastrzega możliwość wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym na rzecz europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego, odmawiając zarazem takiej możliwości sądom krajowym.

Trybunał przypomniał, że obecnie obowiązujący system ustanawia bezpośrednią współpracę między Trybunałem a sądami krajowymi, w ramach której te ostatnie ściśle uczestniczą w prawidłowym stosowaniu i jednolitej wykładni prawa Unii, a także w zapewnieniu ochrony prawom przyznanym jednostkom przez ten porządek prawny. Powierzone odpowiednio sądom krajowym i Trybunałowi funkcje są zatem kluczowe dla zachowania samej istoty prawa Unii.

W tym zakresie Trybunał przypomniał zasadę, zgodnie z którą państwo członkowskie zobowiązane jest naprawić szkody wyrządzone jednostkom w związku z naruszeniem prawa Unii, za które ponosi odpowiedzialność, i to niezależnie od organu państwa, także organu sądowego, którego działanie lub zaniechanie jest źródłem uchybienia. Jednocześnie, w wypadku gdy naruszenia prawa Unii dopuszcza się sąd krajowy, przewidziana jest możliwość wystąpienia do Trybunału celem stwierdzenia takiego uchybienia ze strony danego państwa członkowskiego.

Trybunał zauważył natomiast, że

orzeczenie sądu patentowego, które naruszałoby prawo Unii, nie mogłoby być przedmiotem postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ani prowadzić do powstania jakiejkolwiek odpowiedzialności majątkowej jednego lub kilku z państw członkowskich.