Sportowe spory dyscyplinarne

Możliwość zaskarżenia do Trybunału Arbitrażowego PKOl każdej bez wyjątku decyzji dyscyplinarnej polskiego związku sportowego może sparaliżować działalność tej instancji sądownictwa polubownego – pisze profesor.

Aktualizacja: 03.10.2015 18:49 Publikacja: 03.10.2015 17:00

Foto: 123RF

Nowelizując 12 czerwca 2015 r. ustawę o sporcie, prawodawca polski stworzył interesujący, choć dyskusyjny, sposób rozpoznawania sportowych sporów dyscyplinarnych. Sama inicjatywa zasługuje niewątpliwie na akceptację. Przyjęte unormowanie odchodzi od poprawnego teoretycznie, ale niesprawdzającego się przez ostatnie pięć lat założenia, iż zaskarżenia ostatecznych decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych polskich związków sportowych mogą rozpoznawać sportowe sądy polubowne na zasadach wynikających z art. 1154–1217 kodeksu postępowania cywilnego. Wątpliwości zarówno zwolenników, jak i przeciwników nowych zapisów budzi jednak ich zakres przedmiotowy.

Nawiązanie do przeszłości

Regulacja nawiązuje do zapisów normatywnych obowiązujących w Polsce w latach 2004–2010. Znowelizowana ustawa z 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej, a następnie ustawa z 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym wyposażyły Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy Polskim Komitecie Olimpijskim (dalej: Trybunał Arbitrażowy PKOl) w szczególną kompetencję do rozpoznawania środków zaskarżenia ostatecznych decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych polskich związków sportowych. Nie wymagała sporządzenia przez strony zapisu na sąd polubowny czy przyjęcia federacyjnej regulacji statutowej, poddającej powstały spór pod kompetencję Trybunału.

Na podstawie przytoczonych unormowań Trybunał, a następnie Sąd Najwyższy – rozpoznający skargi kasacyjne od jego orzeczeń dyscyplinarnych lub regulaminowych – rozstrzygnęły wiele trudnych i skomplikowanych sporów sportowych, zwłaszcza korupcyjnych i dopingowych. Ich szybkie załatwienie pozwoliło zachować integralność i nienaruszalność rozgrywek piłkarskich w naszym kraju. Mimo to ustawowe poddanie w Polsce wskazanych spraw obligatoryjnemu arbitrażowi sportowemu, pomijające de facto wolę stron, spotkało się z krytyką przedstawicieli doktryny prawa. Prawodawca zrezygnował zatem w ogóle z uregulowania w ustawie z 25 czerwca 2010 r. o sporcie dobrze dotychczas funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów sportowych.

W efekcie do Trybunału trafiało coraz mniej spraw. Władze polskich związków sportowych były niechętne dobrowolnemu poddawaniu swoich decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych dodatkowej, zewnętrznej kontroli. Były też obiektywne trudności w sporządzeniu umowy arbitrażowej przez strony, bo te zazwyczaj inaczej oceniają zasadność i wysokość orzeczonej wobec obwinionego sankcji dyscyplinarnej.

W tej sytuacji z inicjatywy prezesa Trybunału Arbitrażowego PKOl prof. Zbigniewa Ćwiąkalskiego podjęte zostały prace legislacyjne, które doprowadziły do nowelizacji ustawy o sporcie z 12 czerwca 2015 r. W trakcie wypracowywania nowych rozwiązań problemem był ewentualny powrót do arbitrażu obligatoryjnego (przymusowego).

Obligatoryjny czy przymusowy

Jak podkreśla K. Piasecki („K.pc. Komentarz", t. 3, Warszawa 2007, s. 232), koncepcja polubownego załatwiania sporów wkracza w coraz to nowe dziedziny życia społecznego, obejmując różne zawody i sfery działalności. Dotyczy to także tzw. arbitrażu przymusowego, którego konstrukcja na pierwszy rzut oka nie współgra z istotą sądownictwa polubownego, a mimo to znalazła najszersze zastosowanie w sferze sportu. Należy jednak zauważyć, iż postępującemu w wielu krajach rozwojowi arbitrażu sportowego nie towarzyszyła dotychczas szersza refleksja teoretyczna. Stąd trudność w wytłumaczeniu jego specyfiki. Odnosi się to zarówno do systemów prawnych, które przewidują sportowy arbitraż obligatoryjny, wynikający z ustawy (USA, Chiny, Polska oraz częściowo Kanada), jak i tych, w których rozwija się swoisty rodzaj arbitrażu przymusowego narzuconego przez osobę trzecią (np. międzynarodową federację sportową) lub przez współpartnera danego stosunku prawnego, w tym stronę umowy, w celu zabezpieczenia wykonania powinności wynikających z prawa prywatnego. Żadne z tych rozwiązań nie wyklucza kontroli orzeczeń arbitrażowych przez sąd.

Pierwszą postać arbitrażu przymusowego ma działalność Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu MKOl z siedzibą w Lozannie (CAS), nazywanego Sądem Najwyższym światowego ruchu sportowego, a także sportowych sądów polubownych przy narodowych komitetach olimpijskich lub innych instytucjach sportu krajowego, m.in. w Australii, Belgii, Francji, Hiszpanii, Japonii, Niemczech. Oparta jest ona na dyspozycjach statutowych lub regulaminowych międzynarodowych bądź krajowych federacji, przewidujących odwołanie się do arbitrażu, których członkowie lub np. osoby powiązane konstrukcją licencji nie mogą w praktyce zanegować. Drugą postać arbitrażu przymusowego obrazują najpełniej te wszystkie przypadki, w których wskazane podmioty ruchu sportowego narzucają jednostronnie drogę arbitrażową rozpatrzenia sporów, w których są jedną ze stron. Podstawę takiego działania stwarza np. art. 13.2.1 światowego kodeksu antydopingowego WADA. Wynika z niego, iż decyzja międzynarodowej federacji sportowej nakładająca sankcje na zawodnika, u którego podczas zawodów rangi światowej lub kontynentalnej stwierdzono stosowanie dopingu, może być zaskarżona wyłącznie do lozańskiego CAS.

Analizowaną konstrukcję arbitrażu obligatoryjnego lub przymusowego usprawiedliwia przede wszystkim specyfika orzekania w sporach sportowych, postrzegana zarówno przez pryzmat kompetencji instancji arbitrażowych, jak i zasad procedowania przed nimi. O ile zatem np. arbitraż handlowy czy konsumencki charakteryzuje nadal rozproszenie, pluralizm czy brak stałego powiązania stron z poszczególnymi sądami polubownymi, o tyle odrębność arbitrażu sportowego zakłada poddanie sporu sportowego wcześniej ustalonemu sądowi polubownemu, w którym strony wyłaniają zazwyczaj zespoły orzekające z zamkniętej listy arbitrów. Choć nie jest to wyartykułowane w żadnym przepisie, to takie rozwiązanie ma umożliwić rozstrzyganie w jednakowy sposób podobnych spraw, wynikających z naruszonych reguł sportowych, którego nie mogą siłą rzeczy zagwarantować rozbieżne orzeczenia sądów państwowych, wydawane w ramach poszczególnych krajowych porządków prawnych. Równocześnie arbitrzy orzekający w sporach sportowych gwarantują, w większym stopniu niż sędziowie państwowi, realizację podstawowych zasad prawa sportowego: nienaruszalności oraz integralności rozgrywek ligowych

Można przyjmować, iż tak ujmowany arbitraż w sporach sportowych jest konstrukcją spójną, czerpiącą swoją moc z monopolistycznej pozycji międzynarodowych i krajowych federacji sportowych oraz instytucjonalnej solidarności zbudowanej w hierarchiczny sposób wspólnoty sportowej. Przy takim jego ujęciu wydaje się możliwe złagodzenie zapatrywania, iż pojęcia przymusu, także natury organizacyjnej, nie da się pogodzić ze znajdującymi się na przeciwnym jego biegunie koncepcjami sądownictwa polubownego opartymi na dwóch jego charakterystycznych cechach: podstawie umownej i funkcji jurysdykcyjnej. Specyfika sporów sportowych oraz korporacyjny charakter ruchu sportowego pozwalają moim zdaniem na dodanie do tych właściwości arbitrażu trzeciego elementu w postaci instytucjonalnej podstawy orzekania arbitrów w sprawach sportowych. Pozwala ona tym osobom trzecim na wydanie wyroku arbitrażowego, nawet gdy nie ma odrębnego zapisu na sąd polubowny. Należy natomiast przyjmować, iż sportowe dyspozycje kompromisarskie, zawarte w statutach lub regulaminach federacji sportowych – mające jednostronnie zobowiązującą naturę – mogą poddawać kompetencji CAS bądź krajowych sądów polubownych spory wynikające z zaskarżenia ostatecznych sportowych decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych. Po stwierdzeniu wyraźnej niechęci podmiotów ruchu sportowego do dobrowolnego przekazywania tych spraw na drogę sądownictwa polubownego prawodawca krajowy może zadecydować samoistnie o poddaniu ich kontroli konkretnej instancji arbitrażowej, co nastąpiło w ramach ostatniej nowelizacji.

Kontrola decyzji

Nowelizując 12 czerwca 2015 r. ustawę o sporcie, prawodawca przyjął, iż Trybunał Arbitrażowy PKOl będzie rozstrzygać także spory sportowe wynikające z zaskarżenia ostatecznych decyzji dyscyplinarnych polskich związków sportowych. Akceptując co do zasady to rozwiązanie, trudno się jednak zgodzić z przyjętym jego zakresem. Przed zakończeniem długotrwałych prac legislacyjnych podkomisja sejmowa zaproponowała, by do Trybunału mogły być zaskarżane jedynie najważniejsze decyzje dyscyplinarne lub regulaminowe polskich związków sportowych, np. dyskwalifikacja dożywotnia lub czasowa, przeniesienie zespołu do niższej klasy rozgrywkowej na szczeblu centralnym, skreślenie lub wykluczenie ze związku. W innych sprawach sportowych właściwość wskazanej instancji sądownictwa polubownego miała być uzależniona od uprzedniego sporządzenia umowy arbitrażowej. Na końcowym etapie prac legislacyjnych prawodawca odstąpił jednak od tego kompromisowego rozwiązania. Możliwość zaskarżenia do Trybunału każdej bez wyjątku decyzji dyscyplinarnej polskiego związku sportowego może sparaliżować działalność tej instancji sądownictwa polubownego i nie będzie sprzyjać stabilności oraz nienaruszalności współzawodnictwa sportowego. Powstanie także z pewnością wątpliwość, czy od każdego wydanego przez Trybunał wyroku będzie można złożyć skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Autor jest profesorem UW w Katedrze Postępowania Cywilnego, arbitrem CAS

Nowelizując 12 czerwca 2015 r. ustawę o sporcie, prawodawca polski stworzył interesujący, choć dyskusyjny, sposób rozpoznawania sportowych sporów dyscyplinarnych. Sama inicjatywa zasługuje niewątpliwie na akceptację. Przyjęte unormowanie odchodzi od poprawnego teoretycznie, ale niesprawdzającego się przez ostatnie pięć lat założenia, iż zaskarżenia ostatecznych decyzji dyscyplinarnych lub regulaminowych polskich związków sportowych mogą rozpoznawać sportowe sądy polubowne na zasadach wynikających z art. 1154–1217 kodeksu postępowania cywilnego. Wątpliwości zarówno zwolenników, jak i przeciwników nowych zapisów budzi jednak ich zakres przedmiotowy.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Edukacja i wychowanie
Jedna lekcja religii w szkołach, dwie w przedszkolach i grupy międzyszkolne. Jest projekt zmian
Prawo dla Ciebie
Nowy obowiązek dla właścicieli psów i kotów. Znamy szacowany koszt
Edukacja i wychowanie
Ferie zimowe 2025 później niż zazwyczaj. Oto terminy dla wszystkich województw