W wystąpieniu do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Ryszard Czerniawski informuje, iż podczas w wyniku wizytacji prowadzonych sukcesywnie przez przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji pracownicy tego Zespołu, dostrzegli problem brak właściwego informowania osadzonych o przysługujących im prawach i ciążących na nich obowiązkach, a także problem braku wprowadzania osadzonych w zasady funkcjonowania w jednostkach penitencjarnych.
W wyniku braku należytej znajomości zasad funkcjonowania w jednostce, zdarzały się sytuacje, w których osoby te, naruszały obowiązujące nakazy lub zakazy, narażając się tym samym na odpowiedzialność dyscyplinarną – informuje zastępca RPO, dodając, iż osoby te nie korzystały z niektórych swoich praw, nie mając o nich wiedzy.
Zdaniem przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji obowiązek poinformowania osadzonych o przysługujących im prawach oraz ciążących na nich obowiązkach nie może być traktowany wąsko, jedynie jako zapoznanie z przepisami, a ma szerszy zakres i obejmuje udzielenie stosownych wskazówek i wyjaśnień, z uwzględnieniem poziomu intelektualnego osadzonego, jego poziomu wiedzy, wykształcenia itp.
- Zapoznanie się z przepisami Kodeksu karnego wykonawczego oraz innych aktów normatywnych, bez wyjaśnienia przynajmniej ważniejszych ich zapisów, na konkretnych, wziętych z życia przykładach, nie może być równorzędne z prawidłowym pouczeniem – podnoszą przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji. Zwracają oni uwagę, że osadzeni często nie rozumieją norm prawnych, które wynikają z udostępnionych im przepisów, a ponadto nie zawsze potrafią połączyć przepisy, które są zawarte w kodeksie karnym wykonawczym i aktach prawnych wydanych na jego podstawie. – Ze względu na sposób pouczenia, nie rozumiejąc istoty przekazywanych im w sposób nazbyt formalistyczny informacji, osadzeni często pozostają bierni i bezradni w procesie wykonawczym i karnym – podnoszą.
Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, iż w 2010 r. Centralny Zarząd Służby Więziennej przygotował adresowane do cudzoziemców kompendium wiedzy o podstawowych prawach i obowiązkach skazanych i tymczasowo aresztowanych. – W mojej ocenie wskazane byłoby zatem przygotowanie lub przeredagowanie przywołanego kompendium, w ten sposób by był on adresowany dla osadzonych „nie-cudzoziemców" – uważa Ryszard Czerniawski.
