Umowę z doradcą starosty można rozwiązać w każdej chwili

Józefa Domeracka

Doradcy i asystenci są szczególną kategorią pracowników samorządowych. Ich status prawny znacznie się różni od zajmujących stanowiska urzędnicze oraz pomocnicze i obsługi. Przede wszystkim doradcy i asystenci mogą być zatrudniani wyłącznie w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich. Stanowiska asystentów i doradców zostały przypisane do stanowisk wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty czy marszałka województwa. Osoby zatrudnione na tych stanowiskach mają wspomagać pracę kierowników urzędów. Stanowią ich zaplecze wewnątrzorganizacyjne.

Można, ale nie trzeba

Zatrudnienie doradców i asystentów nie jest obligatoryjne. Z ustawy o pracownikach samorządowych bowiem wynika, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta i marszałek województwa mogą zatrudniać osoby na takich stanowiskach. Liczba doradców i asystentów w danym urzędzie jest ograniczona ustawowo. Zależy ona od liczby mieszkańców danego szczebla samorządowego (>patrz tabela).

Limit jest wspólny dla doradców i asystentów. Pracodawca może więc w jego ramach swobodnie decydować, ilu zatrudni doradców, a ilu asystentów. Nie może jednak przekroczyć wymienionej w tabeli liczby.

Przepisy nie określają zadań

Ustawa o pracownikach samorządowych nie definiuje pojęć „doradca" i „asystent". Nie precyzuje też, czym powinien się zajmować pracownik zatrudniony na takim stanowisku. Swobodę w tej kwestii ma zatem kierownik urzędu. Należy jednak pamiętać, że określane dla niego obowiązki muszą odpowiadać istocie tego stanowiska. Asystent ma zatem pomagać przy wykonywaniu pracy, a doradca radzić.

Do podstawowych powinności asystenta powinna należeć zatem organizacja czasu kierownika jednostki czy przygotowywanie materiałów na spotkania. Natomiast doradca ma służyć swoją wiedzą i doświadczeniem. Praktyka wskazuje, że doradcy zatrudniani są najczęściej do określonych spraw, którymi zajmuje się wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta czy marszałek, a nie do wszystkich zadań leżących w gestii wymienionych.

Tylko umowa terminowa

Ponieważ doradcy i asystenci tworzą tzw. gabinet polityczny wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty czy marszałka województwa, mogą być zatrudniani wyłącznie na podstawie umów na czas określony. Zatrudnienie bowiem następuje na czas pełnienia funkcji przez wymienionych kierowników jednostek. Termin końcowy tej umowy o pracę nie jest oznaczony przez wskazanie konkretnej daty kalendarzowej, ale przez podanie zdarzenia przyszłego i pewnego, jakim jest zaprzestanie pełnienia obowiązków przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty czy marszałka województwa.

Przykład

W urzędzie są zatrudnieni dwaj doradcy. Jeden pracuje od początku kadencji prezydenta miasta, a z drugim podpisano umowę w trakcie jej trwania. Zatrudnienie obu doradców ustanie z chwilą zakończenia pełnienia funkcji przez prezydenta miasta, chyba że umowa zostanie rozwiązana wcześniej za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Automatyczne rozwiązanie

Co do zasady wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek kończą pełnienie swojej funkcji z upływem kadencji. Są jednak wypadki, że następuje to wcześniej, np. wskutek rezygnacji czy śmierci. Wówczas stosunek pracy asystentów i doradców ustaje wraz z zakończeniem pełnienia funkcji przez kierownika jednostki, niezależnie od jego przyczyny. Stosunek pracy z doradcą czy asystentem rozwiązuje się wówczas z mocy prawa. Nie ma zatem konieczności dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych – nie ma potrzeby składania żadnego oświadczenia.

Przykład

Wójt został skazany prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego. To spowodowało wygaśnięcie mandatu i rozwiązanie stosunku pracy. Skutkiem tego była również utrata pracy przez doradcę wójta.

Zdarza się, że ta sama osoba jest wybierana ponownie na stanowisko kierownika urzędu. Nie powoduje to jednak przedłużenia stosunku pracy zatrudnionych przez niego doradców i asystentów. Ich stosunek pracy ustaje z chwilą upływu kadencji odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka.

Oczywiście te same osoby mogą być kolejny raz zatrudnione na wspomnianym stanowisku na czas pełnienia funkcji przez ponownie wybranego kierownika urzędu. Nie będzie to jednak kontynuacja umowy, ale zawarcie nowego stosunku pracy.

Możliwe wcześniejsze wypowiedzenie

W ustawie o pracownikach samorządowych przewidziano możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę z doradcą czy asystentem przed terminem zaprzestania pełnienia funkcji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty czy marszałka województwa. Następuje to za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Zatem każdy doradca czy asystent niespełniający oczekiwań może być w każdym czasie pozbawiony pracy. Nie jest przy tym wymagane wskazywanie przyczyn rozwiązania takiej umowy.

Uprawnienie do wypowiedzenia umowy przysługuje obu stronom stosunku pracy. Nie można go wyłączyć ani ograniczyć. Nie jest też niezbędne wpisywanie do umowy klauzuli o możliwości wcześniejszego jej rozwiązania. Prawo do wypowiedzenia bowiem wynika wprost z art. 17 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Zatem nawet gdy strony stosunku pracy nie zawrą postanowienia o prawie wypowiedzenia, to i tak jest ono możliwe.

Przykład

Burmistrz postanowił zwolnić doradcę po pięciu miesiącach od jego zatrudnienia i wypowiedział mu umowę o pracę. Rozwiązała się ona po dwóch tygodniach. Doradca to kwestionuje, podnosząc, że umowa nie trwała co najmniej sześć miesięcy, a poza tym możliwości jej wypowiedzenia nie przewidziano w jej treści. Nie ma on jednak racji. W myśl kodeksu pracy przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż sześć miesięcy, strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Gdy takiego zapisu nie zawarto w umowie terminowej, rozwiązuje się ona z upływem okresu, na jaki została zawarta. Jednak te przepisy kodeksu pracy nie mają zastosowania w przedstawionej sytuacji. Ustawa o pracownikach samorządowych, która jest aktem szczególnym względem kodeksu, przewiduje, że umowa o pracę doradcy może być wcześniej rozwiązana za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Dlatego burmistrz mógł złożyć doradcy wypowiedzenie niezależnie od czasu trwania zatrudnienia i bez względu na brak w umowie klauzuli o prawie wcześniejszego wypowiedzenia umowy. Takie uprawnienie bowiem gwarantuje mu art. 17 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych.

Wymagania kwalifikacyjne

Kandydat na stanowisko doradcy lub asystenta musi spełniać wymogi dotyczące wszystkich pracowników samorządowych (określone w art. 6 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych), czyli:

- mieć pełną zdolność do czynności prawnych,

- korzystać z pełni praw publicznych,

- posiadać kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Oprócz tego doradca i asystent nie mogą być skazani prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe oraz muszą się cieszyć nieposzlakowaną opinią.

Wymagania kwalifikacyjne zostały doprecyzowane rozporządzeniem w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Dla doradców jest to wykształcenie wyższe i pięcioletni staż pracy, a dla asystentów wykształcenie średnie. Ponadto doradcy i asystenci muszą spełnić wymagania określone przez pracodawcę w regulaminie wynagradzania (co wynika z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych).

Bez trybu naboru i okresowej oceny

Już na wstępie zaznaczono, że doradcy i asystenci są szczególną kategorią pracowników samorządowych. Z tego względu niektóre przepisy ustawy o pracownikach samorządowych nie mają do nich zastosowania. Dotyczy to m.in. braku obowiązku stosowania przy ich zatrudnianiu otwartego i konkurencyjnego naboru. Decyzja w kwestii zatrudnienia doradcy, asystenta należy tylko do wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty i marszałka województwa.

Dorady i asystenci nie są poddawani okresowej ocenie pracowniczej. Nie dotyczy ich też:

- obowiązek odbycia służby przygotowawczej i złożenia ślubowania,

- zakaz wykonywania zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonują w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność.

Mają jednak obowiązek złożenia oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej i na żądanie kierownika urzędu oświadczenia o stanie majątkowym.

Awans wewnętrzny

Z praktyki i piśmiennictwa wynika, że powstają wątpliwości co do możliwości przeniesienia doradcy i asystenta na stanowisko urzędnicze bez stosowania procedury naboru. Trudno zgodzić się z poglądem, że jest to dopuszczalne. Takie postępowanie byłoby sprzeczne z ustawą o pracownikach samorządowych, która określa, że nabór kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze, w tym kierownicze stanowiska urzędnicze, jest otwarty i konkurencyjny. Jedyny wyjątek od tej zasady dotyczy osób zatrudnianych na zastępstwo w związku z usprawiedliwioną nieobecnością pracownika samorządowego.

Awans wewnętrzny nie może być traktowany jako sposób na omijanie obowiązku przeprowadzenia otwartego i konkurencyjnego naboru. Poza tym trzeba pamiętać, że może zostać dokonany jedynie w ramach tej samej grupy stanowisk, czyli:

- urzędniczych, w tym kierowniczych stanowiskach urzędniczych,

- doradców i asystentów,

- pomocniczych i obsługi.

Nie jest zatem możliwe przeniesienie przykładowo asystenta burmistrza na stanowisko urzędnicze bez przeprowadzenia otwartego i konkurencyjnego naboru.