Jak mierzyć skuteczność terapii

Rzeczpospolita: W przypadku niemal każdego rodzaju nowotworu i wielu chorób rzadkich mówimy o wzroście liczby zachorowań. Z czym to jest związane?

Magdalena Lisiecka, dyrektor generalna Janssen Polska: Już za dziesięć lat prawie co trzeci Polak będzie miał 60 lub więcej lat – w tej perspektywie zachorowalność na nowotwory złośliwe wzrośnie o 33 proc. Człowiek zdrowy jest w większym wymiarze obecny na rynku pracy i stanowi mniejsze obciążenie zarówno dla bliskich, jak i dla państwa.

Co zatem z systemem ochrony zdrowia, który musi nadążyć za tymi zmianami?

Jeśli podejdziemy do ochrony zdrowia jak do inwestycji, to logiczne jest, że będziemy chcieli inwestować mądrze. W tej chwili zasadniczo minister zdrowia decyduje o polityce lekowej państwa. Dobrze byłoby, aby do stołu usiadło większe grono, np. minister rodziny, pracy i polityki społecznej, minister finansów. Na problem zdrowia trzeba spojrzeć również w kontekście kosztów pośrednich.

Dla zobrazowania problemu schizofrenia jest chorobą, która powoduje statystycznie najdłuższe absencje w pracy i jest czwartą na liście pod względem liczby wypłacanych pacjentom świadczeń. Choroba rozpoczyna się najczęściej pomiędzy 20. a 30. rokiem życia i bardzo silnie wpływa na otoczenie chorego. Na każdego pacjenta ze zdiagnozowaną schizofrenią przypada ok. dziesięciu osób z jego najbliższego otoczenia, które bezpośrednio dotknięte są konsekwencjami choroby. Większość z nich to osoby w średnim wieku, aktywne zawodowo, które poświęcają na opiekę nad chorym średnio 34 godziny tygodniowo.

Jeśli Ministerstwo Zdrowia może analizować tego pacjenta tylko w aspekcie hospitalizacji i ceny leczenia, ewentualnie opieki środowiskowej, umykają inne koszty, których system nie widzi. Są one związane z wypłacanymi rentami i innymi świadczeniami, a także z otoczeniem pacjenta, aktywnością zawodową jego bliskich. Należałoby zadać pytanie, w jaki sposób można zniwelować utrudnienia, które ograniczają ich aktywność na rynku pracy. Dlatego do stworzenia długofalowej polityki zdrowotnej, w tym lekowej, potrzebnych jest więcej resortów niż tylko Ministerstwo Zdrowia.

W ostatnich latach pojawiło się wiele innowacyjnych leków. W Europie wiele z nich jest dostępnych nawet dla pacjentów cierpiących na choroby rzadkie i ultrarzadkie. W Polsce lista oczekujących jest długa, a zasoby ograniczone.

Zgodnie z ustawą refundacyjną na leki może być przeznaczone do 17 proc. budżetu NFZ. Jednak od 2012 r. obserwujemy negatywny trend w tym zakresie – dziś przeznacza się ok. 15 proc. Te 2–3 punkty robią ogromną różnicę. W związku z tym Polscy pacjenci wciąż mają ograniczony dostęp do innowacji.

W przypadku niektórych chorób wiele się zmieniło, ale nadal dla pacjentów onkologicznych spośród 89 opcji terapeutycznych zarejestrowanych w Europie, tylko dwie są u nas w pełni dostępne. W Europie jesteśmy na końcu listy, jeśli chodzi o refundację innowacyjnych terapii. Wyprzedzają nas Czechy, Węgry, Rumunia. Dla wielu pacjentów, a szczególnie tych, którzy z racji swojej choroby nie mogą czekać, wykorzystanie pełnej puli 17 proc. może decydować o życiu.

Drugim problemem dotyczącym refundacji leków, jest obieg środków. Część pieniędzy wraca do budżetu NFZ w systemie payback, ale nie do puli przeznaczonej na leki. Ten proces powinien być transparentny, a środki wracać do źródła, czyli puli przeznaczonej na leki. Wówczas wiadomo byłoby, jakimi możliwościami refundacyjnymi departament polityki lekowej rzeczywiście dysponuje. A dla pacjentów różnica byłaby ogromna.

Rozwiązanie tych dwóch problemów z pewnością poprawiłoby sytuację pacjentów, ale czy to wystarczy?