Filatelistyka. Dzień Znaczka Pocztowego. Najpiękniejsze znaczki

9 października obchodzony jest Dzień Znaczka Pocztowego

Międzynarodowy Konkurs Sztuki Filatelistycznej w Asiago nazywany jest filatelistycznym Oscarem. Tematem przewodnim ubiegłorocznej edycji był „Las". – W symbolice herbowej żubr oznacza siłę przyrody i kojarzy się z Polską – stąd mój wybór. Jednocześnie jest syntetyczny, współczesny – wyjaśnia autorka zwycięskiego projektu. Poczta Polska w 42-letniej historii konkursu pięć razy zdobywała nagrody we włoskim miasteczku, sama Niemierko dwa.

– To zabawne, bo kiedy cztery lata temu zwyciężałam tam znaczkiem o Dniu Ziemi, przeszło to u nas bez echa. Cisza. Byłam zaskoczona, że tym razem telefony dzwoniły non stop. Wszyscy składali mi gratulacje – mówi Niemierko.

Projektowanie znaczka o rozmiarach połowy pudełka zapałek rządzi się twardymi zasadami. – Tu liczy się każdy milimetr. To trochę taki sprawdzian z projektowania, widać każdy błąd – mówi Niemierko.

– Znaczek rządzi się tymi samymi zasadami co plakat, mimo że jeden jest duży, a drugi mały. Na oba patrzy się przez chwilę i przez ten moment muszą coś ludziom powiedzieć. Nie ma miejsca na szczegóły, przekaz musi być jasny. Kiedyś jeden z kolegów miał zaprojektować znaczki z reprodukcjami Rubensa. Wiadomo, efektowne, pełne szczegółów malarstwo barokowe. Jak przymierzył, okazało się, że przy takiej skali nic nie widać. Musiał przemalować je na nowo, zostawiając tylko główne tematy – mówi Jacek Konarzewski, który projektuje znaczki od 30 lat. Kiedy zaczynał, wszystko robiło się ręcznie. Komisji odbierającej projekt musiał pokazać wizje znaczka w formacie trzy–cztery razy większym od końcowej realizacji. – Całość malowałem ręcznie farbami i cienkimi pędzlami. Wszystko, łącznie z literami „Polska" i nominałem. Może dlatego było to zajęcie elitarne, bo wymagało perfekcyjnej techniki. To dlatego projektowanie znaczków porównywano do robienia biżuterii – mówi Konarzewski.

Dziś robi to komputer. Ale błędy też się zdarzają. Poczta Polska powołuje ekspertów, którzy sprawdzają, czy w projekty przygotowywanych znaczków nie wkradł się błąd. – Kiedy wypuszczaliśmy znaczek z pierwszym polskim satelitą naukowym, zaprosiliśmy fachowców, którzy zapewnili nas, że twórca dobrze oddał szczegóły techniczne satelity – mówi Joanna Nowicka, kierownik Działu Filatelistyki w Poczcie Polskiej. Ale błędy zawsze się zdarzają. – Kiedyś robiłam znaczek na emisję „Międzynarodowy Kongres Filatelistyczny w Waszyngtonie". Projekt poszedł do druku, ale dostaję telefon z Poczty z pytaniem, czy na pewno dobrze przeliczyłam liczbę gwiazdek we fladze amerykańskiej. I rzeczywiście, konieczne były poprawki – wspomina Niemierko.

Błędy, usterki techniczne, które dla Poczty są utrapieniem, dla filatelistów okazują się rarytasami. Zgodnie z regułami większość takich znaczków w ogóle nie może trafić na rynek. Drukarnia powinna niszczyć wszystkie braki, ale sporo z nich trafiało do kolekcjonerów. Zwykły znaczek kosztuje np. 10 gr, a jego wersja z błędem 50–100 zł. Orzeł w wieńcu z 1929 r., na którym przez pomyłkę wydrukowano cenę 25 gr zamiast 40 gr, kosztuje ponad 70 tys. zł.

W 1982 r. ukazał się znaczek z kopią mapy Polski z 1906 r. Na tej kopii symbol oznaczenia Gdyni i Gdańska jest taki sam. Tymczasem Gdynia wówczas była wioską. Eksperci z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy pozytywnie zaopiniowali znaczek, nie zauważyli błędu. A filateliści ich na tym przyłapali.

Przed 1989 r. zbieranie znaczków było bardzo rozpowszechnionym hobby. Znaczki stanowiły namiastkę zagranicznych podróży. Polski Związek Filatelistów zrzeszał wtedy ponad 300 tys. osób, dzisiaj niemal dziesięć razy mniej. Nie istnieje już Polskie Przedsiębiorstwo Filatelistyczne, które oferowało w swoich sklepach popularne abonamenty. Zmniejszyła się też liczba prywatnych sklepów specjalistycznych. Ich rolę przejęły aukcje internetowe. Swój sklep w sieci ma Poczta Polska.

Pomimo sukcesów na międzynarodowych konkursach Poczta Polska nie ma najlepszej opinii wśród rodzimych kolekcjonerów. – Wiele poczt, których znaczki były uznawane zawsze za konserwatywne, zmieniło swą politykę emisyjną. Francja, Belgia, Anglia, Niemcy, Skandynawia biją nas na głowę, jeśli chodzi o wagę i staranność, jaką przykłada się do powstania tego małego dzieła sztuki, jakim jest znaczek – mówi Marek Zbierski z Polskiego Związku Filatelistycznego. – Konserwatyzm naszej poczty jest chyba za słabym określeniem. U nas polityka emisyjna utknęła na rocznicach, patriotyczno-religijnych okazjach. Na inne tematy brakuje już chyba papieru.

Zdaniem Zbierskiego znaczek w formie i funkcji, jakie znamy, przechodzi powoli do historii. W korespondencji krajowej coraz częściej stosuje się elektroniczne systemy oznaczenia opłaty. Za to poczta wychodząca za granicę jest w 100 procentach „oznaczkowana". Znaczki stają się bardziej wizytówkami kraju, reklamą państwa, kolekcjonerską zdobyczą niż dowodem na dokonanie opłaty. – Żyjemy w świecie globalnej kultury, czego Poczta Polska nie chce zauważyć. Minęła 100. rocznica zatonięcia Titanica, dziesiątki poczt wydało swe emisje. Nasza nie, a szkoda. Dobrze zaprojektowany znaczek zwróciłby uwagę na nasz kraj. Znaczek na Euro 2012 pojawił się dopiero w dniu rozpoczęcia mistrzostw, zamiast tygodnie wcześniej promować tę imprezę na świecie – narzeka Zbierski.