Kozie mleko też może uczulać

Rz: Dlaczego dochodzi do uczuleń na niektóre pokarmy?

lek. med. Andrzej Mierzecki, pediatra z Centrum Medycznego Enel-Med:

Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, który po kontakcie z substancją, dla wielu osób obojętną, wytwarza tzw. mediatory reakcji alergicznej, czyli najbardziej znaną histaminę. Organizm, walcząc ze stanem zapalnym, daje objawy takie, jak: katar, kaszel, kłopoty z oddychaniem, czasem dochodzą problemy skórne i żołądkowe. Wzrost zachorowań wynika z wielu czynników, m.in. zanieczyszczenia środowiska, przesadnego dbania o higienę, wpływ mają też dieta i geny.

U dziecka alergia pokarmowa może ujawnić się już w pierwszych tygodniach życia. Ale zdarza się, że pojawia się dopiero, gdy zaczynamy rozszerzać jego dietę. Na jakie objawy należy zwrócić uwagę?

Alergia pokarmowa często występuje przed ukończeniem drugiego miesiąca życia, ale może zdarzyć się w każdym wieku. U małych dzieci najczęściej objawia się wysypką na twarzy, tułowiu, a następnie na kończynach. W późniejszym wieku obserwuje się zmiany w typowych miejscach, tj. na dłoniach i w zgięciach łokciowych oraz pod kolanami. Jednak nie każda wysypka na twarzy niemowlęcia świadczy o alergii. Również biegunki i brak przyrastania wagi mogą świadczyć o uczuleniu. Innym objawem mogą być częste zapalenia oskrzeli, ponieważ alergeny pokarmowe mogą powodować objawy astmy. I tu również kryją się pułapki. Często spotykam rodziców, którzy są zaniepokojeni częstymi zapaleniami oskrzeli u dziecka i podejrzewają alergię. Infekcje górnych dróg oddechowych często są spowodowane kontaktem z innymi chorymi dziećmi, a nie alergią. Częste infekcje mogą zaniepokoić dopiero, gdy u dziecka zdiagnozowano wcześniej atopowe zapalenie skóry. Wówczas bierzemy pod uwagę alergię. Innymi objawami wskazującymi na alergię są m.in. blady kolor skóry, podkrążone oczy, długie rzęsy...

Które dzieci są narażone na wystąpienie alergii pokarmowej?

Statystyki podają, że dziecko, którego nikt z bliskiej rodziny nie choruje na alergię, ma 15 proc. szans na rozwinięcie którejś z jej postaci. Jeśli bliski członek rodziny ma zdiagnozowaną alergię, ryzyko u dziecka wzrasta do 40 proc. Jeżeli na przykład rodzic i rodzeństwo są alergikami, ryzyko wzrasta do 60 proc. Nie ma danych, które wskazywałyby, w jakim stopniu może być obciążone dziecko, którego dalsi krewni, np. dziadkowie, chorują na alergię. Nie potwierdziły się też próby zmniejszenia ryzyka wystąpienia alergii poprzez unikanie alergenów przez ciężarną. Niektórzy lekarze mimo to zalecają przyszłym matkom unikanie typowych alergenów, takich jak mleko, jaja, czekolada, orzechy, kontakt z sierścią zwierząt, choć nie ma potwierdzonych danych co do skuteczności takiego postępowania. Z pewnością ryzyko u dziecka karmionego piersią jest mniejsze niż karmionego mieszanką z mleka modyfikowanego. Zaleca się także, by dziecko obarczone ryzykiem wystąpienia alergii nie przebywało ze zwierzętami, choć znane są doniesienia, że kontakt z więcej niż jednym kotem czy psem dziecka poniżej pierwszego roku życia może zmniejszyć ryzyko wystąpienia alergii. Istnieją też tezy, że jedzenie produktów zawierających żywe kultury bakterii zmniejsza ryzyko choroby alergicznej.

Białko mleka krowiego jest jednym z najczęstszych alergenów.

Objawy alergii na białko mleka krowiego pojawiają się już w pierwszych tygodniach życia dziecka. Stosując zamienniki mleka, trzeba wiedzieć, że osoby uczulone na mleko krowie mogą być uczulone też na kozie, a 30 proc. jest jednocześnie uczulonych na białko soi. Dlatego nie należy stosować mleka koziego u osób uczulonych na krowie mleko.

Ponoć na to, czy alergia pojawi się u dziecka, duży wpływ ma dieta w pierwszym roku życia.

Najistotniejsze dla zdrowia malucha jest karmienie piersią. Jeśli u noworodka czy niemowlęcia pojawią się zmiany na skórze, należy pokazać je lekarzowi i jeżeli stwierdzi on zmiany typowe dla atopowego zapalenia skóry, zaleci dietę dla karmiącej mamy. Wprawdzie niektórzy lekarze zalecają, by karmiąca od początku unikała najbardziej alergizujących pokarmów, ale badania w tym zakresie nie są jednoznaczne. Pozbawienie matki wielu składników odżywczych może negatywnie odbić się na zdrowiu jej i dziecka. Dlatego dietę zalecam dopiero, gdy stwierdzę alergię u malucha. U dziecka z alergią trzeba ostrożnie wprowadzać nowe produkty do menu. Zaleca się opóźnienie ich podania o około miesiąc. Niewskazane są przetwory mleczne, mieszanki mlekozastępcze, ryby, jaja. Z mięs lepiej wybierać drób i królika zamiast cielęciny i wołowiny.

Niektóre produkty mogą wywołać bardzo silną reakcję uczuleniową – anafilaksję. Jakie są jej główne objawy?

Reakcja uczuleniowa występuje nagle, zaraz po podaniu produktu, na który dziecko jest uczulone. Prowadzi do zaburzeń krążenia i może dojść do spadku ciśnienia, a nawet zatrzymania krążenia. Objawem poprzedzającym może być rozległa, szybko rozprzestrzeniająca się wysypka pokrzywkowa, szybko narastający obrzęk wargi górnej i krtani, pojawiają się duszności. W takiej sytuacji chorego należy położyć na boku, w pozycji bezpiecznej, umożliwić swobodne oddychanie i jeśli mamy, podać któryś z leków antyhistaminowych, znanych jako leki przeciwalergiczne. I natychmiast wezwać karetkę.

Na jakiej podstawie lekarze stawiają diagnozę?

Podstawowym narzędziem alergologa jest prawidłowo zebrany wywiad co do objawów i związku występowania ich z potencjalnym lub udowodnionym kontaktem z alergenem oraz ocena wyniku leczenia. Testy skórne wykonuje się dopiero po czwartym roku życia. By zdiagnozować alergię u młodszych, zleca się badania z krwi. Na podstawie badania przeciwciał i ich miana możemy potwierdzić uczulenie na konkretny składnik pokarmu. Nie jest to jednak metoda w sposób ostateczny wykluczająca alergię. Raczej może być jej potwierdzeniem. O konieczności i momencie wykonania testów alergicznych decyduje lekarz pediatra lub najlepiej alergolog. Pediatra może zlecić wykonanie badania krwi na obecność immunoglobulin klasy E, tzw. IgE całkowite, co może świadczyć o obecności alergii, lub badania potwierdzające obecność przeciwciał przeciw częstym alergenom, takim jak białka mleka, ryby czy białka roślinne, oraz wskazujące na stopień uczulenia. Testy skórne wykonuje alergolog. Decyzja o konieczności wykonania testów podejmowana jest, gdy u pacjenta występują obawy alergii. Samo obciążenie rodzinne nie stanowi wskazania do badań.

Dlaczego testy skórne wykonuje się dopiero u kilkuletnich dzieci?

Ponieważ konieczna jest dojrzałość skóry badanego, która prawidłowo zareaguje na nakładane na nią alergeny. W przeciwnym wypadku badanie nie jest miarodajne.

Jak wygląda leczenie?

W leczeniu stosuje się głównie wziewne glikokortykosteroidy, które podawane zgodnie z zaleceniami lekarza są bezpieczne dla zdrowia. Choć wielu rodziców boi się podawania leków hormonalnych, to niepodawanie ich bardziej obciąża chorego, niż leczenie nimi choroby.

Czy odczulanie gwarantuje całkowite ustąpienie objawów?

Niektóre postacie alergii występuje jedynie przez stosunkowo krótki okres w ciągu roku. Wówczas korzystniejsze może być przyjmowanie okresowo leków zamiast odczulania. Astma, wymagająca podawania większej liczby leków lub też stosowania ich przez dłuższy czas w ciągu roku, wymaga odczulania. Jeśli mamy kota i to on jest przyczyną gorszego samopoczucia, lepiej go oddać, Gorzej, jeśli czynnikami alergizującymi są drzewa i trawy lub roztocza kurzu domowego. Nie ma możliwości ochrony przed kontaktem z nimi i wówczas należy rozważyć odczulenie. Tak, jak w przypadku uczulenia na jad pszczół, os i innych błonkoskrzydłych. Uczulenia takie mogą być śmiertelnie niebezpieczne. Chory musi nosić ze sobą zestaw leków w formie zastrzyku i umieć je sobie podać. Odczulenie jest wówczas najlepszym sposobem ochrony. Niestety wykonywane jest dopiero u starszej młodzieży i dorosłych. Odczulanie polega na wstrzykiwaniu wzrastających rozcieńczeń alergenów, przez co stopniowo wytwarza się tolerancja na daną substancję. Trwa kilka tygodni i wykonywane jest przez doświadczonego alergologa, gdyż w czasie takiego leczenia może dojść do nagłych i nieprzyjemnych, a nawet niebezpiecznych reakcji. Po takiej terapii objawy uczulenia mijają, ale zdarza się, że konieczne jest powtarzanie odczulania.

Do czego może prowadzić nieleczona alergia pokarmowa?