Fundusze inwestycyjne przed ubezpieczeniowymi

Podobnie jak w ubiegłym roku („Moje Pieniądze”, 2 listopada 2006 r.) sprawdziliśmy, jakie zyski przyniosła każda z trzech form indywidualnych kont emerytalnych: ubezpieczeniowa, bankowa oraz z funduszem inwestycyjnym. Nie ocenialiśmy oferty biur maklerskich, ponieważ nie mogą one ujawniać stanu pojedynczych rachunków inwestycyjnych. Z tej formy IKE korzysta najmniej osób. Są to na ogół ludzie nieobawiający się ryzyka i mający sporą wiedzę na temat rynku kapitałowego. Jeśli postawili na dobre spółki, ich zyski dzięki hossie giełdowej mogą być wysokie.

Każda forma oszczędzania na przyszłą emeryturę jest dobra. Nasze zestawienie nie jest więc typowym rankingiem. Nie dzieliliśmy funduszy na grupy, np. akcyjne, obligacji czy rynku pieniężnego i nie porównujemy ich w ramach takich grup prowadzących zbliżoną politykę inwestycyjną. Zestawiliśmy wszystkie fundusze razem, żeby pokazać różnice między nimi. Wybór zależy od wieku danej osoby (im starsza, tym powinna decydować się na bezpieczniejsze formy) oraz od skłonności do ryzyka.

Zakładając IKE, można rozłożyć wpłaty na kilka funduszy inwestycyjnych czy ubezpieczeniowych. Potem w trakcie oszczędzania podział ten można zmienić, z tym że czasami trzeba za to zapłacić. Zazwyczaj tylko 1 – 4 zmiany są bezpłatne (zależy to od instytucji finansowej).

Towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze inwestycyjne zwykle oferują w ramach IKE minimum dwa fundusze. Klient sam decyduje, które z nich wybiera i ile wpłaca. Może też skorzystać z gotowych rozwiązań. Instytucje finansowe często proponują gotowe programy czy strategie dopasowane np. do wieku oszczędzającego i stopnia akceptacji ryzyka.Nasze zestawienia ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oraz funduszy inwestycyjnych dostępnych w ramach IKE obejmują wyniki pojedynczych funduszy. Dlatego rzeczywisty zysk inwestora może być inny, bo np. 30 proc. jego oszczędności jest w funduszu akcji, kolejne 30 proc. w funduszu stabilnego wzrostu, a reszta w funduszu papierów dłużnych. Wtedy na zysk składają się stopy zwrotu wypracowane przez te trzy fundusze.

W zestawieniach kolejność funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeniowych zależy od ich wyników osiągniętych w ciągu dziewięciu miesięcy tego roku, czyli do września. Prezentujemy także stopę zwrotu, czyli zmianę wartości jednostek (na nie przeliczane są składki klientów) za ostatnie 12, 24 oraz 36 miesięcy, licząc od września do września. Interesujące jest zwłaszcza ostatnie zestawienie, bo obejmuje prawie cały okres od startu indywidualnych kont emerytalnych (od września 2004 r.; co prawda niektóre instytucje zaczęły oferować IKE później).

Z informacji, które otrzymaliśmy od towarzystw ubezpieczeniowych i TFI, wynika, że klienci najczęściej wybierali fundusze inwestujące sporą część albo nawet wszystkie środki w akcje. Trudno się temu dziwić, skoro na giełdzie mieliśmy hossę. Dopiero w tym roku indeksy zaczęły mocno się wahać, ale i tak najwięcej można było zarobić na akcjach, zwłaszcza największych spółek.

Wśród funduszy inwestycyjnych najlepsze wyniki osiągnęły akcyjne. Na pierwszym miejscu znalazł się Legg Mason Akcji, którego jednostka od początku roku do września wzrosła aż o 30,5 proc. Fundusz ten jest w czołówce w każdym analizowanym przez nas okresie, podobnie jak IKE Fortis Akcji z wynikiem 24,1 proc. w ciągu ostatnich dziewięciu miesięcy. Na trzecim miejscu uplasował się PKO/CS Akcji. W różnych okresach dobrze inwestowały też Arka BZ WBK Akcji i AIG Akcji.

Sporo można było również zyskać, odkładając pieniądze w funduszach zrównoważonych. Najlepszy w tej kategorii był znów Legg Mason (prawie 14 proc. w ciągu dziewięciu miesięcy). Za nim są fundusze zrównoważone UniKorony oraz Arki BZ WBK.

Wzrost jednostki na poziomie kilku procent zanotowały fundusze stabilnego wzrostu. Następne w kolejności są fundusze pieniężne oraz obligacji polskich.

Z kolei ci, którzy wybrali fundusze zagraniczne inwestujące zarówno w akcje, jak i obligacje europejskie czy amerykańskie, w tym roku ponieśli straty. Jest oczywiście mało prawdopodobne, by ktoś ulokował w ten sposób wszystkie swoje oszczędności. A w przyszłości fundusze inwestujące za granicą mogą okazać się bardziej zyskowne, niż operujące na naszym rynku.

Wyniki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych są nieco słabsze niż funduszy inwestycyjnych, ale kolejność w zestawieniu przedstawicieli poszczególnych grup jest bardzo podobna. Na czele znajdują się akcyjne, za nimi zrównoważone i stabilnego wzrostu.

W tym roku najlepiej wypada CU IKE Dynamiczny. Jest w czołówce w każdym badanym przez nas okresie i najlepszy w zestawieniu obejmującym trzy lata. Niewiele gorszy wynik od początku roku do końca września odnotował Nordea Dynamiczny, a za nim jest Nordea Akcji. Oba te fundusze inwestują dużo w akcje, ale pierwszy często wprowadza zmiany w portfelu, inwestuje na krótko, by osiągnąć szybko zysk, a drugi jest nastawiony na inwestowanie w dłuższym czasie. Dobre wyniki ma też ING NN Dynamiczny oraz PZU Akcji Krakowiak.

Najlepszy fundusz stabilnego wzrostu oferowany jest przez Allianz. Na minusie były fundusze międzynarodowe.

Osoby, które założyły IKE w banku, muszą się liczyć z tym, że nie zyskają zbyt wiele. W 2004 r. oprocentowanie kont zwykle było nie niższe niż 5,5 proc. Później stopy NBP spadały, a wraz z nimi stawki proponowane przez banki. W tym roku Rada Polityki Pieniężnej zaczęła podnosić stopy procentowe, ale nie wszystkie instytucje na to zareagowały. W ciągu ostatnich 12 miesięcy oprocentowanie IKE zwiększyło się tylko w mBanku i BGŻ.

Obecnie IKE bankowe gwarantuje odsetki od 3,4 do 4,5 proc. w skali roku. Mniej więcej tyle samo wypracowują fundusze (zarówno inwestycyjne, jak i ubezpieczeniowe) polskich obligacji i fundusze pieniężne. Wciąż (podobnie było rok temu) najwyższe oprocentowanie IKE oferuje Bank Millennium (4,5 proc.).

Wyżej od lokaty bankowej są oprocentowane emerytalne obligacje dziesięcioletnie (tzw. EDO). Można je gromadzić na IKE prowadzonym przez biuro maklerskie PKO BP. Papiery kupuje się w okienkach PKO BP (można też przez Internet oraz w biurze maklerskim tego banku). Odsetki od emisji listopadowej wynoszą 6,5 proc. w pierwszym roku (wcześniej było to 5,5 – 6 proc.). W kolejnych latach oprocentowanie jest ustalane na podstawie wskaźnika inflacji powiększonego o stałą marżę w wysokości 2,75 pkt proc. Być może obligacje oferowane w grudniu będą jeszcze atrakcyjniejsze, ponieważ w końcu listopada spodziewana jest podwyżka stóp procentowych NBP.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało nowelizację ustawy o IKE. Projekt trafił do Sejmu, ale nie został rozpatrzony. Nowela nie wejdzie więc w życie od następnego roku, jak planowano.

Resort chciał uatrakcyjnić indywidualne konta emerytalne i zachęcić Polaków do oszczędzania, ale z pierwotnych obietnic w projekcie nowelizacji niewiele pozostało. Mówiono m.in. o znacznym podniesieniu limitu wpłaty uprawniającego do zwolnienia zysku z podatku Belki. W tym roku limit ten wynosi 3697 zł, rok wcześniej było to 3521 zł, w 2005 r. – 3635 zł, a w 2004 r. – 3435 zł. Do końca tego roku maksymalna wpłata może zatem wynieść w sumie (jeśli ktoś oszczędza od początku istnienia IKE) 14 288 zł. Przeciwko podniesieniu limitu był jednak resort finansów i ostatecznie zapisy na ten temat zostały wykreślone z projektu.Jedyną ważną zmianą dla oszczędzających, która w projekcie pozostała, było prawo do częściowych wypłat środków z kont emerytalnych (wiązałoby się to z koniecznością zapłacenia podatku od zysków kapitałowych). Teraz częściowa wypłata też jest możliwa, ale trzeba zlikwidować konto. A założyć je można tylko raz.

Zgodnie z obecnym prawem, podejmując oszczędności gromadzone na IKE – ale dopiero po osiągnięciu wieku emerytalnego – nie odprowadzamy 19-proc. podatku Belki. Być może jednak podatek ten w ogóle zostanie zniesiony (proponuje to PSL). Gdyby tak się stało, zostałaby zlikwidowana jedyna dziś zachęta do oszczędzania na kontach emerytalnych, i tak niezbyt atrakcyjna, bo odroczona w czasie. W zamian powinno się coś oszczędzającym zaproponować, np. odpisy od dochodu czy podatku. Od dawna postulują to instytucje finansowe oferujące IKE. Tylko takie ulgi podatkowe – ich zdaniem – zachęcą Polaków do oszczędzania. Do tej pory nie godził się na nie resort finansów.

Im dłużej będziemy odkładać pieniądze, tym bardziej ryzykowną formę inwestycji możemy wybrać. W miarę zbliżania się do wieku emerytalnego trzeba zmniejszać udział w portfelu inwestycji ryzykownych (np. funduszy akcyjnych) na rzecz bardziej bezpiecznych (lokaty bankowe, fundusze papierów dłużnych, pieniężne).

? Umowę o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego może podpisać każdy, kto ma nie mniej niż 16 lat. Nie ma ustalonej górnej granicy wieku, a więc nawet osoba, która osiągnęła już wiek emerytalny, może założyć konto, ale pod warunkiem że wcześniej tego nie zrobiła i nie podjęła środków z IKE, wykorzystując ulgę podatkową.

? Żeby oszczędzać na IKE, niekoniecznie trzeba mieć stałe dochody. Konto mogą mieć również np. osoby okresowo bezrobotne, wykonujące wolne zawody, samozatrudnione, pracujące na umowę-zlecenie czy umowę o dzieło.

? Gdy po osiągnięciu wieku emerytalnego będziemy podejmować pieniądze zgromadzone na IKE, nie zostanie pobrany 19-proc. podatek od zysków kapitałowych. Podatku tego nie będzie także wtedy, gdy środki zostaną wypłacone na rzecz uposażonych lub spadkobierców. Oszczędności są poza tym zwolnione z podatku spadkowego.

? Przy zawieraniu umowy o prowadzenie IKE należy wskazać osobę uposażoną (może być ich kilka), która po śmierci posiadacza konta otrzyma zgromadzone oszczędności. Jeśli się tego nie zrobi, środki zgromadzone na IKE przechodzą na rzecz spadkobierców.

? Dodatkowo oszczędzać na emeryturę powinny przede wszystkim:

> osoby, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało mało czasu,

> osoby zarabiające więcej niż 2,5-krotność średniej krajowej płacy (po przekroczeniu tego limitu przestają odprowadzać składki do ZUS oraz do OFE i w przyszłości najbardziej odczują spadek dochodów wynikający z różnicy między pensją a emeryturą),

> osoby prowadzące działalność gospodarczą i płacące minimalną składkę do ZUS,

> rolnicy odprowadzający najniższe składki do KRUS,

> kobiety, które w całym okresie aktywności zawodowej miały dużo okresów nieskładkowych, np. wówczas gdy przebywały na urlopach wychowawczych; do tego kobiety krócej płacą składki, ponieważ wcześniej niż mężczyźni przechodzą na emeryturę.

? Umowę o prowadzenie IKE można podpisać z:

> towarzystwem funduszy inwestycyjnych,