Śladami Mila w świdnickim zagłębiu śmigłowców

Zdaniem Miłosza Rusieckiego znawcy wiropłatów, maszyny Mi- 2 - pierwsze lekkie śmigłowce ze zdwojonym napędem turbowałowym należały na początku lat sześćdziesiątych do najnowocześniejszych konstrukcji na świecie. W samym Świdniku ich wprowadzenie dokonało prawdziwej technologicznej rewolucji. Nic dziwnego, że zasłużenie wśród ekspertów i użytkowników zyskały po półwieczu eksploatacji opinię „śmigłowców do wszystkiego”.

Pionierskie czasy

Od początku świdnickie Mi -2 trafiały przede wszystkim na rynek ZSRR, ale też kilkunastu innych krajów od Indonezji i Egiptu po Finlandię. W Polsce wykonywały zadania cywilne i wojskowe: były maszynami ratowniczymi, transportowymi, rolniczymi. W armii, z odpowiednimi środkami łączności na pokładzie, pełniły rolę mobilnych stanowisk dowodzenia. Uzbrajane w broń maszynową i pociski niekierowane, nawet wyrzutnie do minowania narzutowego, stawały się sprzętem na wskroś bojowym.

Jednak Mi -2 nie były pierwszymi helikopterami produkowanymi w lubelskiej firmie. Poprzedziły je budowane od połowy lat pięćdziesiątych wcześniejsze , licencyjne, zaprojektowane również w ZSRR, w słynnym biurze projektowym Michaiła L. Mila jednosilnikowe (z napędem tłokowymi), 4 osobowe, wielozadaniowe SM-1 (Mi-1) i rozwinięcie tej konstrukcji czyli SM-2.

To właśnie klasyczny i prosty w swojej konstrukcji SM-1 rozpoczynał w polskim wojsku erę śmigłowców - twierdzi Rusiecki. Maszyny były produkowane nie tylko dla LWP. Powstawały także w wersjach cywilnych: sanitarnej dźwigowej, czy szkolnej. Ogółem w PZL-Świdnik w latach 1956-65 wyprodukowano 1594 śmigłowce tego modelu pisze kronikarz „Świdnika” Andrzej Stachyra.

Tysiące śmigieł

Kiedy w zeszłym roku świętowano 65 lecie WSK PZL, na liczniku firmy było ponad 7,4 tys. wyprodukowanych śmigłowców . - Imponujący wynik – podkreśla Krzysztof Krystowski , wiceprezes Leonardo Helicopters. Przypomina jednak, że świdnickie „śmigła” nie zrodziły się na surowym korzeniu. To w Lublinie powstała jedna z pierwszych przed wojną spółek samolotowych – znane i cenione Polskie Zakłady Lotnicze. Spółka Plage i Leśkiewicz była jedną z ikon tamtego czasu i entuzjastycznego wówczas podejścia Polaków do awiacji. Fabryka w Świdniku przejęła tę schedę ( na początku zresztą także produkowała elementy samolotów) i zapisuje już od dekad własną kartę w regionalnej tradycji.

Należą do niej także śmigłowce Kania, jedna z wersji legendarnego Mi-2. Kanie powstały na przełomie lat 70 i 80 jako eksportowa wersja Mi-2. Zakłady w Świdniku aby pokonać ograniczenia starzejącej się już konstrukcji oraz przebić się na światowe rynki westernizowały licencyjny pierwowzór: powstał helikopter wyposażony w całkowicie nowe, produkowane w USA silniki i zachodnią awionikę. Kanie wprawdzie nie zrobiły międzynarodowej kariery, ale okazały się doskonałym sprzętem m. in. dla straży granicznej. Ostatnie egzemplarze Kani SG kupowała jeszcze w 2006 r.

Narodziny Sokoła

Po epoce radzieckich licencji, pierwszą rodzimą konstrukcją lubelskiej firmy, budowaną we współpracy (ale tym razem na równoprawnych partnerskich zasadach) z przyszłym potencjalnym odbiorcą ze Wschodu - okazały się dopiero śmigłowce W-3.

Mijają dekady a Sokoły ze Świdnika nie obniżają lotów. W armii służy nadal prawie 70 śmigłowców W-3, wiropłaty tej rodziny eksploatuje policja, są powietrznymi limuzynami państwowych VIP. Wykonują misje ratownicze ale też komercyjne - przeciwpożarowe i transportowe w Polsce i kilkunastu krajach na świecie.

Śmigłowiec W-3 powstawał w ramach Centralnego Programu Badawczo Rozwojowego w innej epoce, gdy dostępu do zachodnich technologii strzegło szczelne embargo. Tym większe należy się uznanie dziełu Stanisława Kamińskiego, głównemu konstruktorowi tego średniego helikoptera. To on na kolejne dekady wyznaczył pułap ambicji śmigłowcowych zakładów w Świdniku.

Odporny na warunki, przyjazny pilotom

Mieczysław Majewski prezes PZL, które są dziś elementem włoskiej grupy Leonardo Helicopters wspomina, że konstrukcja oblatana w drugiej połowie lat 80- tych zeszłego wieku mimo ówczesnych międzynarodowych ograniczeń była na wskroś nowoczesna. Jako jedna z pierwszych w Europie miała już w pełni kompozytowe łopaty. Pod wieloma względami, przede wszystkim osiągów, polski W-3 bił na głowę inne wiropłaty powstające na Wschodzie: latał szybciej i łatwiej osiągał rekordowe w tym czasie pułapy przelotów. Do dziś ma też cechę, która robi wrażenie na pilotach nie tylko polskich: łatwo go prowadzić – mówi Majewski. Inne zalety maszyny na co dzień doceniają zwyczajni użytkownicy: Sokół to wyjątkowo solidna, odporna konstrukcja, wszechstronnie przetestowana w swoim czasie w ekstremalnych, nawet syberyjskich warunkach. - Do tego nie przeładowana elektroniką, łatwa w obsłudze w warunkach polowych, dlatego ceniona w krajach trzeciego świata – dodaje Miłosz Rusiecki.

Z myślą o mundurowych i cywilnych klientach wciąż użytkujących ponad setkę sokołów w kraju i za granicą (m.in. w Czechach, Związku Myanmaru (Birmie), Hiszpanii, Ukrainie, Korei Południowej, Filipinach i Rosji), świdnicki zakład nie przestaje unowocześniać maszyny. Nowej mocy W-3 doda już wkrótce m.in. modernizacja głównego wirnika.