Rządowy węglowy plan wpadł na miny

Ogłoszony przed tygodniem plan restrukturyzacji największej krajowej spółki węglowej może okazać się trudny do zrealizowania. Plan ten zakłada m.in. likwidację czterech z 14 kompanijnych kopalń oraz powołanie przy udziale Węglokoksu nowej spółki węglowej, do której trafią najlepsze aktywa Kompanii Węglowej. Choć rząd wydaje się zdeterminowany, by wcielić plan w życie, to na drodze stoją co najmniej trzy miny, które mogą wysadzić cały program w powietrze.

Eskalacja protestów

Najpoważniejszą barierą są protesty górników, które przybierają coraz bardziej radykalne formy. Związków zawodowych nie przekonują głosy ekspertów, którzy dobrze oceniają pomysł oddzielenia dobrych, perspektywicznych kopalń od tych, które nie mają szans na osiągnięcie rentowności w przyszłości.

– Rządowy program dla górnictwa to dowód, że wobec ciężko chorego pacjenta, któremu zostało tylko kilka tygodni, zdecydowano się na przeprowadzenie trudnej, ale ratującej życie operacji, a nie podawanie kolejnej dawki środków przeciwbólowych i uspokajających. Na obecnym etapie to była po prostu konieczność – kwituje Oktawian Zając, dyrektor w The Boston Consulting Group.

Górnicy mają jednak żal do rządu, że ten kilka miesięcy wcześniej obiecał im, że likwidacji kopalń nie będzie. Obawiają się też, że w przyszłości może dojść do zamknięcia kolejnych nierentownych zakładów. Zapowiadają, że będą bronić miejsc pracy i nie zgadzają się na wygaszenie żadnej z kopalń.

Trudno przewidzieć, czy tym razem rząd ugnie się przed żądaniami górników. Można jedynie przypuszczać, że jeśli chce uspokoić nastroje na Śląsku, będzie musiał zgodzić się na pewne kompromisy. Sęk w tym, że pole do negocjacji jest niewielkie – jeśli wierzyć wyliczeniom rządu, to alternatywą dla likwidacji czterech kopalń jest upadłość całej Kompanii Węglowej. Z nieoficjalnych informacji wynika natomiast, że rozmowy strony rządowej ze związkowcami dotyczą głównie kopalni Brzeszcze i możliwości znalezienia dla tej spółki inwestora. Nie wiadomo jednak, czy takie rozwiązanie w pełni zadowoliłoby górników.

Prawne zawiłości

Rządowy plan zakłada nie tylko likwidację kopalń, ale również zmiany w organizacji pracy i wynagrodzeniach górników. Program przewiduje wprowadzenie sześciodniowego tygodnia pracy w kopalniach, przy zachowaniu pięciodniowego tygodnia pracy górników, oraz ujednolicenie płac – zamiast ponad 20 bonusów mają się one składać tylko z części stałej i motywacyjnej.

Tu jednak poważną barierą są przepisy prawa. Wciąż obowiązuje przecież rozporządzenie Rady Ministrów – Karta górnika z 1981 r., która przyznaje  pracownikom kopalń prawo do wolnych sobót, jak i wiele przywilejów w zakresie wynagrodzeń. W praktyce przywileje te zostały wchłonięte do zakładowych układów zbiorowych pracy. A do ich zmiany wymagana jest zgoda związków zawodowych.

Czy wobec tego rząd planuje znieść Kartę górnika? Na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi nie udzielił nam ani Janusz Piechociński, wicepremier i minister gospodarki, ani Wojciech Kowalczyk, pełnomocnik rządu ds. górnictwa, ani Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.

Nieoficjalnie wiadomo jednak, że w sprawę zaangażowani są prawnicy, którzy szukają możliwości wprowadzenia zmian w organizacji pracy bez konieczności uzyskania zgody strony społecznej. Jak zaznacza rząd, wprowadzenie tego typu zmian zwiększy efektywność zakładów i stworzy miejsca pracy dla dużej grupy pracowników dołowych z zamykanych kopalń.

Mało czasu

Wreszcie trzecią przeszkodą, na której może się wyłożyć rządowy plan, jest czas, który płynie nieubłaganie. Rząd podkreśla, że ma zaledwie miesiąc na wprowadzenie programu w życie. W przeciwnym razie zarząd KW będzie musiał ogłosić upadłość tej spółki. Trwające od kilku dni rozmowy ze związkami zawodowymi nie przynoszą na razie rezultatów i nie ułatwiają rządowi realizacji przyjętego planu.

Rozmowy na Śląsku

Ugasić pożar na Śląsku próbowała w poniedziałek premier Ewa Kopacz. Strajki górników przybierają bowiem coraz ostrzejsze formy. W poniedziałek tylko w czterech przeznaczonych do likwidacji kopalniach protestowało pod ziemią prawie 500 osób, z czego dwie podjęły strajk głodowy. Do akcji przyłączyła się załoga z kolejnych czterech kompanijnych zakładów. Równolegle trwały protesty w terenie: blokowano lokalne drogi i tory kolejowe w Katowicach.