Inspektorzy NIK odwiedzili 12 urzędów miast i 12 przedsiębiorstw wodociągowo -kanalizacyjnych. Izba z własnej inicjatywy skontrolowała, czy odbiorcom dostarczana jest woda odpowiedniej jakości, w dostatecznej ilości oraz pod wystarczającym ciśnieniem. Ze skarg kierowanych do Izby wynikało bowiem że polskie sieci wodociągowe są przestarzałe i awaryjne, przedsiębiorstwa wodociągowe nie zapewniają bezpieczeństwa zdrowotnego wody, a poziom świadczonych usług wodociągowych nie uzasadnia ceny 1 m3 dostarczanej wody.
Wyniki kontroli są alarmujące. Awarie urządzeń, brak ciągłości i zmienność natężenia przepływu wody powodują wyższe koszty dostarczania wody. Obniża to dochody przedsiębiorstw, hamuje inwestycje, w tym odnawianie istniejących sieci i urządzeń oraz rozbudowę i modernizację urządzeń do poboru i uzdatniania wody. Okazuje się, że w wielu miastach Polski ponad 50 proc. długości sieci wodociągowej stanowią przewody funkcjonujące dłużej niż 50 lat, a 45 proc. ? przewody w wieku 25–50 lat. W strukturze materiałowej sieci ciągle znaczny udział mają stare ruro - ciągi z żeliwa szarego (ok. 35 proc.), stali (ok. 10 proc.) i z azbestocementu (ok. 4 proc.). Negatywny wpływ na jakość wody wodociągowej oraz koszty jej produkcji ma niska czystość wody z ujęć, co wymusza złożone procesy uzdatniania.
Jak zużywamy wodę
Polska nie jest krajem zasobnym w wodę. Na jednego mieszkańca przypada ok. 1.600 m3 wody, tj. trzy razy mniej niż wynosi średnia europejska. Wprowadzenie obowiązku opomiarowania wielkości zużycia wody i upowszechnienie wiedzy o potrzebie oszczędzania wody, a także podwyżki cen wody spowodowały, że jej pobór na cele zbiorowego zaopatrzenia ludności w latach 2000?2016 zmniejszył się w Polsce o ok. 13 proc.
W 2016 r. na potrzeby gospodarki narodowej i ludności pobrano ok. 10,58 km3 wody, z tego 2,05 km3, tj. 19,4 proc., na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowych. Dostawę wody dla zbiorowego zaopatrzenia ludności, w 28 proc. pokryto z zasobów wód powierzchniowych i w 72 proc. z zasobów wód podziemnych. Największy pobór wody odnotowano w województwie mazowieckim, śląskim i wielkopolskim.
Intensywny rozwój infrastruktury wodociągowej w ostatnich 20 latach przede wszystkim wynikał z dofinansowania tych inwestycji ze środków UE. W 2015 r. dystrybucję wody zapewniały 8.502 wodociągi zaopatrujące w wodę około 36 mln ludzi, tj. 92 proc. ludności. Nakłady na infrastrukturę wodociągową w tym roku wyniosły 1,8 mld zł, co pozwoliło poprawić wydajność ujęć wody o 25,0 tys. m3/d, a wydajność stacji uzdatniania wody o 3,0 tys. m3/d. Długość sieci wodociągowych wzrosła o 5,4 tys. km.