Uchwała nie może zawierać regulacji dotyczącej cofnięcia ulgi

- Burmistrz planuje zgłosić projekt uchwały regulującej kwestie ulg w spłacaniu należności cywilnoprawnych gminie. W celu lepszego zagwarantowania interesów gminy planowany jest zapis o cofnięciu ulgi w razie gdy dowody, na podstawie których jej udzielono, okazały się fałszywe albo gmina została wprowadzona w błąd przez mieszkańca. Czy takie zapisy będą uprawnione?

Czytaj także: Uchwała w sprawie zasad przekazywania dotacji

Punktem wyjścia do analizy podanej problematyki są regulacje zawarte w art. 59 ust. 1–3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Z ich treści wynika m.in., że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt. 3, 4 i 13 (chodzi o: jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe oraz państwowe i samorządowe instytucje kultury) mogą być umarzane, terminy ich spłaty mogą zostać odroczone lub płatność tych należności może zostać rozłożona na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Co jednak istotne, w ust. 2 ustawodawca dookreślił, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określi szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg, o których mowa w ww. ust. 1, warunki dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga stanowić będzie pomoc publiczną, oraz wskaże organ lub osobę uprawnione do udzielania tych ulg. Nadto, co wynika z ust. 3 organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może, w drodze uchwały, postanowić o stosowaniu z urzędu ulg, o których mowa w ust. 1, w przypadku wystąpienia okoliczności wymienionych w art. 56 ust. 1 (chodzi tam o szczególne przypadki typu – śmierć osoby fizycznej, wykreślenie osoby prawnej z rejestru).

Przepisy ww. dotyczą tzw. należności cywilnoprawnych, czyli zasadniczo tych występujących w Kodeksie cywilnym. Mowa tym w względzie m.in. o typowych umowach, jak, najem, czy dzierżawa.

W kontekście podanego zapytania kluczowe znaczenie ma właściwe odkodowanie delegacji ustawowej z ww. art. 59 ust. 2 ustawy o finansach publicznych – w zakresie w jakim – uprawnia on radę gminy do określenia szczegółowych zasad, sposobu i trybu udzielania ulg odnośnie ww. należności. Z literalnego brzmienia wspomnianego przepisu trudno jednak wywnioskować, czy owo uprawnienie obejmuje również kwestie objęte zapytaniem, które w zamyśle burmistrza mają gwarantować lepsze zabezpieczenie interesów gminy.

W tym miejscu warto przypomnieć, że organy władzy publicznej, a takimi są bez wątpienia organy gminy – muszą przede wszystkim w działalności legislacyjnej kierować się zasadą legalizmu, o której mowa w art. 7 Konstytucji RP, gdzie postanowiono, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Ta zasada jest wyznacznikiem legalności ich działania. W tym znaczeniu akt prawa miejscowego (taki status ma ww. uchwała) - nie może wykraczać poza zakres spraw określonych w upoważnieniu, nawet wtedy, gdyby służyło to wykonaniu ustawy i było uzasadnione względami słuszności, celowości gospodarczej czy społecznej.

Na kanwie ww. regulacji szczególnie pomocne w ocenie prawnej zapytania może być stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 17  zerwca 2013 r. (sygn. akt I SA/Gl 294/13).

Tam sąd również dokonywał oceny legalności zapisu uchwały rady miejskiej w przedmiocie ulg w spłacaniu należności cywilnoprawnych m.in. w zakresie dopuszczalności wprowadzenia zapisu w tej uchwale o cofnięciu ulgi w razie przedstawienia przez wnioskodawcę fałszywych dowodów względnie wprowadzenia w błąd gminę przez wnioskodawcę. Sąd wskazał, że wprowadzenie tego rodzaju zapisu w uchwale jest prawnie wadliwe, bowiem nie wynika to z delegacji ustawowej z art. 59 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, a kwestie związane z cofnięciem ulg podlegają analizie na płaszczyźnie regulacji Kodeksu cywilnego. W odniesieniu do ww. zapisu sąd podał bowiem: Regulacja zawarta w art. 59 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (DzU nr 157, poz. 1240 ze zm.) ustawy dotyczy należności o charakterze cywilnoprawnym, a zatem zastosowanie znajdują tu stosowne unormowania Kodeksu cywilnego dotyczące wad oświadczenia woli, które nie mogą być recypowane do aktu prawa miejscowego, ani tym bardziej modyfikowane przez wprowadzanie innych regulacji.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że wspomniane wady oświadczenia woli zostały określone w przepisach art. 82–87 Kodeksu cywilnego, gdzie wymieniono: brak świadomości lub swobody w wyrażeniu woli przez osobę, pozorność czynności, wprowadzenie w błąd, podstęp, groźba. Nadto, w art. 88 postanowiono, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

Wniosek

Opisany w zapytaniu projekt uchwały dot. ulg w spłacaniu należności cywilnoprawnych nie może zawierać regulacji dotyczących cofnięcia ulgi (np.  morzenia zadłużenia) w przypadku wprowadzenia gminy w błąd przez wnioskodawcę czy przedstawienia nieprawdziwych dokumentów. Nie oznacza to jednak, że gmina nie może interweniować, bowiem uprawnionym do dokonywania stosownych czynności w tym zakresie przedmiotowym jest organ wykonawczy, czyli burmistrz. On będzie stosował przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące tzw. wad oświadczenia woli, co może skutkować finalnie cofnięciem wspomnianych ulg w postępowaniu, które samodzielnie zainicjuje.