Od 1 stycznia obowiązują nowe regulacje dotyczące m.in. łączenia gmin, przystępowania do związków międzygminnych, a także związków powiatowo-gminnych. Nowe przepisy zawierają rozwiązania mające na celu zwiększenie elastyczności działania jednostek samorządu terytorialnego oraz ułatwienie ich współpracy. Wprowadzają m.in. instytucję pełnomocnika do spraw połączenia gmin, regulują kwestię następstwa prawnego jednostki powstałej w wyniku połączenia oraz stwarzają zachęty finansowe do łączenia jednostek samorządu terytorialnego.
Nowe przepisy wprowadziła ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja). Poza ustawą o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) aktem tym zmieniono m.in. ustawy: o samorządzie powiatowym, o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, o pracownikach samorządowych oraz kodeks wyborczy.
Czynności pełnomocnika
W myśl art. 4 u.s.g. Rada Ministrów tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice w drodze rozporządzenia. Może być ono wydane z urzędu lub na wniosek zainteresowanej rady gminy. Tryb postępowania w razie działania przez Radę Ministrów z urzędu określa art. 4a u.s.g. Natomiast czynności, jakie podejmuje się w przypadku, w którym taka procedura toczy się z inicjatywy zainteresowanej rady gminy, uregulowano w art. 4b u.s.g.
Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 4e u.s.g. w razie łączenia gmin lub tworzenia nowej gminy prezes Rady Ministrów – na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej – wyznacza pełnomocnika do spraw połączenia gmin lub utworzenia nowej gminy spośród pracowników podległych wojewodzie albo pracowników urzędu gminy, której obszar wchodzi w skład łączonej lub nowo tworzonej gminy.
Do czasu połączenia gmin lub utworzenia nowej gminy zadaniem takiego pełnomocnika jest przygotowanie organizacyjne i prawne gminy do wykonywania zadań publicznych, w tym przygotowanie projektu uchwały budżetowej. Pełnomocnik dokonuje np. oceny, które jednostki organizacyjne łączonych gmin powinny być połączone organizacyjnie z dniem utworzenia nowej jednostki, a które powinny działać na dotychczasowych zasadach lub zostać zlikwidowane. Projekt budżetu nowej jednostki jest zaś podstawą jej gospodarki finansowej do czasu uchwalenia budżetu.