W drugim tysiącleciu chrześcijaństwa wielokrotnie dochodziło w Europie do sporów władców świeckich z przywódcami religijnymi. Najbardziej znany był konflikt między papieżem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem IV. Każda ze stron sporu miała inną koncepcję funkcjonowania władzy centralnej, w tym wyboru papieży, mianowania biskupów czy stanowienia prawa. Dla Henryka IV kłótnia z biskupem Rzymu skończyła się pokutną pielgrzymką do Canossy w 1077 r. I choć konflikt został ostatecznie rozwiązany na mocy konkordatu w Wormacji, to przesądził o degradacji władzy cesarskiej i supremacji władzy papieskiej w Europie.
Na gruncie polskim męczeńska śmierć biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa, zabitego 11 kwietnia 1079 r. przez króla Bolesława Śmiałego, stała się początkiem cichego konfliktu Piastów z hierarchią kościelną. Kronikarze Wincenty Kadłubek i Gall Anonim przedstawiali nieco odmienne wersje tego zabójstwa. Faktem jest jednak, że kanonizowany 8 września 1253 r. w Asyżu biskup krakowski Stanisław wcale taki święty nie był i spiskował przeciw królowi wspólnie ze zbuntowanymi możnowładcami. Niezależnie od powodów zabójstwo bezbronnego kapłana zaszkodziło koronie i uczyniło Kościół instytucją w dużym stopniu niezależną od władzy świeckiej. Podobny konflikt między królem i biskupem doprowadził do kryzysu politycznego w średniowiecznej Anglii.
Niezwykła kariera Tomasza Becketa
Tomasz Becket, przyszły arcybiskup Canterbury, urodził się ok. 1120 r. w Londynie jako syn dobrze prosperującego handlarza Gilberta Becketa i jego żony Matyldy, Normanki pochodzącej z Caen. Edukację rozpoczął od nauki łaciny i greki w szkole przygotowawczej w Surrey. Studiował tam dzieła pisarzy starożytnych: Cycerona, Owidiusza, Platona i Wergiliusza. Następnie uczył się w szkole przy londyńskiej katedrze św. Pawła, gdzie poznał Richera de L'Aigle, młodego francuskiego szlachcica, od którego nauczył się eleganckiego wysławiania i arystokratycznych manier. Później studiował prawo w Paryżu i Bolonii. Po powrocie do Londynu uczył się także prowadzenia interesów i rachunkowości.
W 1154 r. Tomasza Becketa zatrudnił w swojej diecezji ówczesny arcybiskup Canterbury Teobald, który stał się jego opiekunem i mentorem. Becket tak dobrze wywiązywał się z obowiązków, że wkrótce mimo młodego wieku i braku święceń kapłańskich (był zaledwie diakonem) otrzymał godność archidiakona, czyli zarządcy diecezji Canterbury. Również na tym stanowisku sprawował się znakomicie, więc w dowód uznania arcybiskup Teobald powierzył mu poprowadzenie misji dyplomatycznych do Rzymu.
Kiedy król Henryk II i Tomasz Becket spotkali się po raz pierwszy, od razu się polubili. Becket był wprawdzie 15 lat starszy od króla, ale od tej pory towarzyszył monarsze na przyjęciach i polowaniach. Nigdy jednak nie uczestniczył w królewskich hulankach z udziałem młodych kobiet. Złożył bowiem śluby czystości, których konsekwentnie dotrzymywał. Żywił jednak mocną i odwzajemnioną sympatię do pary królewskiej i ich sześcioletniego synka, księcia Henryka.
