Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii otrzymali w tym roku Abhijit Banerjee, Esther Duflo i Michael Kremer. Komitet Noblowski wyróżnił ich za wykorzystanie i upowszechnienie eksperymentów terenowych jako narzędzia walki z ubóstwem na świecie.
Istotę ich badań dobrze oddaje tytuł popularnonaukowej książki Banerjee i Duflo, która ukaże się za miesiąc. Brzmi on: „Dobra ekonomia na trudne czasu. Lepsze odpowiedzi na nasze największe problemy".
Wyjątkowy rok
Tegoroczna nagroda, przyznana po raz 51., pod wieloma względami jest wyjątkowa. Esther Duflo jest dopiero drugą kobietą, która otrzymała to najbardziej prestiżowe wyróżnienie w dziedzinie ekonomii, powszechnie nazywane ekonomicznym Noblem i przyznawane tak jak inne Noble przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk. Jako pierwsza w 2009 r. zaszczytu tego dostąpiła specjalizująca się w ekonomii politycznej Elinor Ostrom. Podobnie jak większość zdobywców nagrody Banku Szwecji, szczyt kariery naukowej miała wtedy już dawno za sobą (zmarła w 2012 r.). Tymczasem żaden z trzech tegorocznych laureatów nie ukończył jeszcze 60 lat. Żaden spośród 84 zdobywców Nobla w dziedzinie ekonomii nie był młodszy niż Duflo, która ma dopiero 46 lat.
Na tym nie koniec. Choć wszyscy troje pracują w USA – Duflo i Banerjee, którzy od 2015 r. są małżeństwem, wykładają w MIT, Kremer na Harvardzie – tylko ten ostatni jest Amerykaninem. Duflo pochodzi z Francji, jej mąż z Indii. Tegoroczni nobliści wyłamują się więc ze stereotypu, wedle którego profesor ekonomii to biały sędziwy mężczyzna.
400 mln beneficjentów
„Badania prowadzone przez tegorocznych laureatów zdecydowanie zwiększyły naszą zdolność do walki z ubóstwem na świecie. W ciągu zaledwie dwóch dekad ich nowe, oparte na eksperymentach podejście przekształciło ekonomię rozwoju, która dziś jest kwitnącą dziedziną badań" – napisał w uzasadnieniu werdyktu Komitet Noblowski.
W omówieniu dorobku naukowego trójki badaczy, którzy często ze sobą współpracują, Komitet Noblowski podkreślił, że ubóstwo pozostaje jednym z najbardziej palących problemów ekonomicznych. „700 milionów ludzi żyje w ekstremalnej biedzie. Każdego roku umiera pięć milionów dzieci poniżej piątego roku życia, często z powodów chorób, którym można było zapobiec albo które można było wyleczyć stosunkowo tanimi i prostymi metodami" – czytamy. Badania Banerjee, Duflo i Kremera pomogły jednak ograniczyć skalę tych zjawisk i mają ogromny potencjał, aby „dalej poprawiać losy najbiedniejszych ludzi".
Z pomysłów na ograniczenie ubóstwa, które zostały upowszechnione dzięki ustaleniom J-PAL, czyli międzynarodowej grupy badaczy zajmujących się tą kwestią, zainicjowanej w 2003 r. przez Banerjee i Duflo, skorzystało już około 400 mln osób. „Działalność J-PAL nie ogranicza się do badań. Chodzi o to, aby znaleźć najskuteczniejsze sposoby na to, aby ograniczyć biedę i uczynić świat bardziej sprawiedliwym" – napisała na Twitterze prof. Joanna Tyrowicz z Uniwersytetu Warszawskiego i ośrodka badawczego GRAPE. Jak dodała, dzięki pracom tegorocznych noblistów ekonomiści mogą się czuć dumni ze swojego fachu.
Z katedry w teren
Jako pierwszy eksperymenty terenowe zmierzające do odpowiedzi na pytanie, jak walczyć z ubóstwem, zaczął prowadzić w Kenii w połowie lat 90. XX w. Kremer. Wykazał wtedy, że ani zapewnianie ubogim uczniom darmowych posiłków w szkołach, ani zwiększanie dostępności podręczników nie poprawia ich wyników w nauce. Późniejsze badania Duflo i Banerjee pokazały, że skuteczna jest pomoc w nauce skierowana do najsłabszych uczniów, a także zmiany organizacyjne w szkołach, np. zatrudnianie nauczycieli na czas określony zamiast na stałe, aby zwiększyć ich motywację do pracy.
Charakterystyczną cechą metody eksperymentalnej jest to, że rozbija problem ubóstwa na wiele mniejszych problemów, na które można znaleźć precyzyjne remedium. Pokazuje też, jakie metody walki z ubóstwem sprawdzą się w konkretnych warunkach, nie daje natomiast rozwiązań uniwersalnych.
