Narodowy Program Kopernikański: Urodziny Kopernika mogą być stypą dla PAN

„Rzeczpospolita" poznała dokument opisujący, jak powstanie Narodowy Program Kopernikański i sieć uczelni pod nazwą „Copernicus Grande Ecole". Dorobek części instytutów Polskiej Akademii Nauk, zaplecze materialne PAN i część personelu przejmie nowa uczelnia. Takie przejęcie ma umożliwić Grande Ecole szybki start, by już w przyszłym roku rozpoczęła kształcenie studentów. Środki zostaną wygospodarowane z restrukturyzacji Polskiej Akademii Nauk. Sama PAN, jeśli taka będzie wola polityczna, ma zostać przebudowana jako archaiczna i całkowicie niefunkcjonalna – wynika z założeń do ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim.

Czytaj także:

Rządowy Program Kopernikański: Nowe natarcie na PAN

Prezes PAN: z Instytutu Kopernikańskiego nic dobrego nie wyjdzie

– To nieuzasadniona i gołosłowna ocena PAN, która niewątpliwie jest jednym z najmocniejszych elementów systemu nauki w Polsce – zaznacza prof. Jerzy Duszyński, prezes PAN (rozmowa z prezesem na stronie A13). S

Wyprzedzić Niemców

Opisywany dokument oficjalnie dotyczy obchodów 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Wyciekł do środowiska naukowego. Sam NPK jest ważny, bo „żywe są uroszczenia niemieckie do Kopernika", ma on stanowić wyprzedzające działanie, które uniemożliwi kolejną próbę manipulacji naszą historią – czytamy w dokumencie.

Jego elementami mają być Międzynarodowa Akademia Kopernikańska (MAK), Copernicus Award, Copernicus Research Center, Copernicus Scholarships Programme, Copernicus Grande Ecole, Copernicus Envoy i Polski Instytut Naukowo-Kulturalny. Instytucje te będą zależne od polityków. Pierwszy skład liczącej 50 uczonych Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej ma np. zostać powołany przez premiera. Ten obsadzi, na wniosek Prezydium MAK, również sekretarza generalnego MAK.

– Wszystkie nasze uwagi zawarte w kwietniowym stanowisku KRASP są aktualne. Budowa nowego tworu, zamiast wykorzystania i wzmocnienia potencjału już istniejących instytucji nie jest racjonalna – mówi prof. Wiesław Banyś z Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich. I dodaje, że nakłady na naukę w Polsce są jednymi z najniższych w Europie, a tworzenie nowych, dublujących funkcje wielu dobrych instytucji kosztuje.

Już w lipcu przyszłego roku mają zostać przeprowadzone egzaminy wstępne do placówek edukacyjnych Copernicus Grande Ecole. Będą przyjmować co roku 100 osób i kształcić je w naukach medycznych, astronomii i naukach ścisłych, naukach prawnych i ekonomicznych oraz w naukach filozoficznych. Srodtytul: Kuźnia nowych elit

Nie będzie łatwo. Studenci otrzymają atrakcyjne stypendia, ale będą zobowiązani do opanowania bardzo dużego zakresu wiedzy i umiejętności. Poszczególne Grandes Ecoles – w ramach dekoncentracji – mają zostać ulokowane poza Warszawą. To stworzy szanse dla innych miast na pozyskanie znaczącej placówki naukowej, a jednocześnie znacząco obniży koszty ich funkcjonowania.

Uczelnie te ustawowo mają zostać wyposażone w uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego. Nie będą musiały jak istniejące szkoły wyższe przejść ewaluacji.

– Przypomina mi to bardziej Akademię Nauk ZSRR niż francuską École Normale Supérieure czy jakikolwiek zachodni format organizacji nauki – mówi dr hab. Grzegorz Makowski z Fundacji Batorego i SGH. I dodaje, że być może dalekosiężnym politycznym zamysłem jest też stworzenie kuźni kadr dla obecnego obozu władzy i formowanie elit naukowych po linii partyjnej.

Od spółek mniej niż na PFN

Narodowy Program Kopernikański nie będzie drogi. Jego roczny budżet, wyłączając Grande Ecole, ma wynosić 13,6 mln zł. Ale zostanie ustanowioniony też specjalny Fundusz Akademii Kopernikańskiej. Rządzący uposażą go w udziały w spółkach Skarbu Państwa (m.in. w Orlenie, PKO BP, PGNiG, PGE, PZU, KGHM), które będą opiewać na blisko 63 mln zł.

– To dużo mniej niż co roku ma do dyspozycji np. Polska Fundacja Narodowa także otrzymująca pieniądze z największych państwowych spółek – komentuje Grzegorz Makowski.

Ma być oszczędnie. Na przykład wynagrodzenie osób zatrudnionych w Copernicus Research Center wyniosą tylko 10 tys. USD rocznie. Centrum będzie miało nieliczny stały personel, a jego działalność ma się skupiać na organizowaniu kilka razy w roku sympozjów naukowych. Na ich podstawie będą formułowane kierunki badawcze, podejmowane przez młodych badaczy. Otrzymają stypendia z Copernicus Scholarships Programme.

Ważnym wydatkiem będzie wynosząca 150 tys. USD Copernicus Award. Ma ją przyznawać Prezydium Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej raz w roku, kolejno w jednej z czterech dziedzin – ekonomii, medycynie, prawie oraz w astronomii-fizyce teoretycznej. Ma być „uzupełnieniem polityki budowania prestiżu tej unikalnej w wymiarze międzynarodowym placówki naukowej".

Zgodnie z założeniami ustawa o Narodowym Programie Kopernikańskim ma wejść w życie latem tego roku.