Księstwo mołdawskie, brama Europy

Księstwo mołdawskie, zwane też z ruska hospodarstwem lub (w polskich źródłach) Województwem Mołdawskim, sąsiadowało z południowymi, ruskimi ziemiami Rzeczypospolitej

Publikacja: 27.09.2012 01:01

625 lat temu, 27 września 1387 roku, hospodar mołdawski Piotr I złożył we Lwowie hołd lenny Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej", z dodatku "Polski oręż"

Obejmowało tereny między korytem Dniestru a dorzeczem Seretu, rozciągając się od Karpat do Morza Czarnego. Pierwsze informacje o tej krainie pochodzą dopiero z XIII wieku.

Mołdawia padła łupem Tatarów podczas ich najazdu na Europę w 1241 roku, tego samego, który doprowadził do bitwy pod Legnicą. Ostatecznie Tatarów z Mołdawii w 1352 roku wyparł wojewoda węgierskiego wówczas Siedmiogrodu Andrzej Lackfy. Z zależności od Korony Świętego Stefana uwolnił te tereny władca (zwyczajowo noszący tytuł hospodara lub wojewody) Bogdan I. Mołdawia była już w średniowieczu jedną z kilku bram z Azji do Europy. Przez to czarnomorskie księstwo wiodły ważne szlaki handlowe: Droga Mołdawska, wiodąca z Kołomyi przez Suczawę na Bałkany i dalej Bliski Wschód, oraz Droga Tatarska, prowadząca na Krym i w głąb środkowej Azji.

Mołdawia nie odgrywała samodzielnej roli politycznej. Jej potężni sąsiedzi -Polska i Węgry - traktowali te ziemie jako swą strefę wpływów. Lawirowanie między Koroną Polską i Koroną św. Stefana, a później również Turcją, było istotą polityki mołdawskiej. Wskutek presji ościennych mocarstw wśród naddunajskich elit wykrystalizowały się stronnictwa polityczne, które swoją pozycję zawdzięczały zagranicznym powiązaniom. Sytuację Mołdawii dodatkowo komplikowały nieuregulowane zasady sukcesji tronu: wojewodą mógł zostać każdy z męskich potomków dynastii, w tym książęcy bastardzi. Zwycięstwo partii polskiej czy węgierskiej oznaczało zmianę na stolcu hospodarskim w Suczawie (każdy z sąsiadów miał w zapasie własnegopretendenta). Paradoksalnie jednak rywalizacja silniejszych sąsiadów pozwalała mołdawskim władcom, którzy często dokonywali politycznych wolt, zmieniając jednego protektora na drugiego, zachować pole politycznego manewru. Mimo podporządkowania lennego hospodarowie sprawowali suwerennie rządy wewnętrzne i prowadzili aktywną politykę zagraniczną. Największym sukcesem tej polityki było zachowanie tożsamości Mołdawii, choć zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech co rusz pojawiały się głosy wzywające do inkorporacji naddunajskiego państewka.

Hospodarstwo mołdawskie zostało formalnie podporządkowane Polsce po wyprawie królowej Jadwigi i panów polskich na Ruś Czerwoną w pierwszych miesiącach 1387 roku i opanowaniu latem tego roku Halicza. We wrześniu hospodar mołdawski Piotr złożył we Lwowie hołd i przysięgę wierności Jadwidze, Władysławowi Jagielle oraz Koronie Królestwa Polskiego. Mołdawia okazała się lennikiem nielojalnym i kłopotliwym. Co prawda posiłki mołdawskie walczyły pod Grunwaldem, a miasta ruskie (szczególnie Lwów) żyły z handlu mołdawskiego, lecz hospodarowie robili wszystko, by uniezależnić się od polskiej monarchii. Mimo powtarzanych hołdów lennych i wieczystych przysiąg, wypróbowanym zwyczajem szukali przeciwwagi dla wpływów polskich na Węgrzech. Jak by tego było mało, polityczne wolty i prowadzone na własną rękę wyprawy zbrojne hospodarów ściągały na polskiego monarchę (było nie było - seniora wojewody) oskarżenia o inspirowanie tych działań. Hospodarowie mołdawscy zgłaszali też pretensje do Pokucia, części Rusi Halickiej, która wbijała się klinem między Mołdawię a Węgry (stąd nazwa tej krainy, po rusku kut oznacza kąt).

Ostatecznie stosunek lenny został zerwany w końcu XV w., kiedy Mołdawia znalazła się w tureckiej strefie wpływów, zmuszona do uznania zwierzchności sułtana i płacenia haraczu. Próbę odzyskania kontroli nad hospodarstwem podjął jesienią 1497 roku król Jan Olbracht. Pod hasłem odbicia portów czarnomorskich krył się zamiar opanowania Mołdawii i osadzenia na hospodarskim tronie królewskiego brata Zygmunta (przyszłego króla Polski Zygmunta I Starego). Wyprawa zwana bukowińską skończyła się katastrofą. Mołdawianie wspomagani przez Węgrów i Turków rozbili wojska polskie. Z tą wyprawą wiąże się znane powiedzenie "za króla Olbrachta wyginęła szlachta". W następnym roku mołdawska wyprawa odwetowa doszła aż pod mury Lwowa i Przemyśla. W 1499 roku Polska musiała zaakceptować utratę mołdawskiego lenna.

Trwał jeszcze spór o Pokucie. W 1503 roku hospodar Stefan III Wielki opanował pograniczną krainę, ale już 7 lat później wróciła ona do Polski. Sprawa Pokucia odżyła z nową siłą, gdy w 1527 roku na mołdawski tron wstąpił Piotr Raresz, zwany przez Polaków Petryłą. Ten chorobliwie ambitny, a przy tym niepozbawiony talentów politycznych i wojskowych władca chciał uniezależnić się od Turcji i oprzeć swą władzę na poparciu Habsburgów oraz wielkiego księcia moskiewskiego. Dla Petryły odzyskanie Pokucia było jedynie krokiem na drodze do Wielkiej Mołdawii, która mogłaby się pokusić o samostanowienie.

Polska patrzyła na politykę zagraniczną Raresza z rosnącą irytacją. Jednym z imperatywów polskiej racji stanu było niedopuszczenie do sojuszu Wiednia i Moskwy, a tu nagle pojawił się nowy, południowy "zawias" antyjagiellońskiej koalicji... Polskie elity nie były jednak zainteresowane zbrojnym poskromieniem niepokornej Mołdawii. W Krakowie oczywiście nie bano się wojsk hospodara, gdyż dysproporcja sił na korzyść Polski była ogromna. Obawiano się za to, że wojna na południu ściągnie na państwo polsko-litewskie najazd turecki. Zygmunt I Stary i jego doradcy w świeżej pamięci mieli katastrofalną w skutkach klęskę Węgrów w bitwie z Turkami pod Mohaczem (1526). Śmierć króla Ludwika II Jagiellończyka, bratanka Zygmunta Starego, zagłada armii Madziarów i rozkład Węgier były widomym znakiem potęgi imperium Osmanów. Rozważny Zygmunt wolał nie ryzykować wojny z sułtanem. Raresz wiedział o tym i liczył, że strach przed Turcją zagwarantuje mu bierność Polski wobec zaboru Pokucia.

Wrzesień 2006

625 lat temu, 27 września 1387 roku, hospodar mołdawski Piotr I złożył we Lwowie hołd lenny Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej", z dodatku "Polski oręż"

Obejmowało tereny między korytem Dniestru a dorzeczem Seretu, rozciągając się od Karpat do Morza Czarnego. Pierwsze informacje o tej krainie pochodzą dopiero z XIII wieku.

Pozostało 94% artykułu
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 796
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 793
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 792
Świat
Akcja ratunkowa na wybrzeżu Australii. 160 grindwali wyrzuconych na brzeg
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 791