Roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Tak wynika z art. 107 ust. 1 ustawy o policji (dalej: uop). Podobnie jest w innych formacjach mundurowych. Identyczne przepisy znajdziemy we wszystkich ustawach pragmatycznych tych służb (np. w art. 111 ustawy o Straży Granicznej i art. 92 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej).
Zgodnie z tymi przepisami przedawnieniu, w stosunku służbowym, ulegają tylko należności pieniężne. Tym samym inne uprawnienia funkcjonariuszy, np. prawo do urlopu wypoczynkowego, czy to zwykłego, czy urlopów dodatkowych, prawo do czasu wolnego za ponadnormatywny czas służby, mają prawo realizować bez żadnych ograniczeń, aż do odejścia ze służby. To inna konstrukcja niż w prawie pracy, gdzie wszystkie roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się co do zasady z upływem trzech lat. W rezultacie zaległy urlop pracownika, jeśli nie zostanie wykorzystany przed upływem przedawnienia, przepada. Funkcjonariusz natomiast bez względu na to, ile tego urlopu uzbiera (za ile lat), będzie mógł go w całości bez żadnych ograniczeń wykorzystać w naturze. Jeśli tego nie zrobi, w dniu zwolnienia ze służby za cały uzbierany na przestrzeni lat zaległy urlop dostanie ekwiwalent pieniężny.
Tylko roszczenia pieniężne
W służbach mundurowych przedawniają się zatem tylko roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych. Powstaje pytanie: czy chodzi tu o wszystkie tego typu świadczenia i należności wymienione w ustawach pragmatycznych poszczególnych służb mundurowych? Czy tylko te wymienione w rozdziałach poświęconych problematyce uposażeniowej? Choć nie zawsze tak było (por. wyrok WSA w Warszawie z 26 czerwca 2007 r., II SA/Wa 785/07), orzecznictwo sądów administracyjnych w ostatnich latach skłania się do tego drugiego poglądu. Na przykład w wyroku z 14 lipca 2011 r. (I OSK 450/11) NSA wykluczył stosowanie art. 107 ustawy o policji do innych niż wymienione w rozdziale dotyczącym problematyki uposażeniowej (rozdział 9 uop) należności. Uznał on, że według zasad techniki prawodawczej, jeżeli określona regulacja prawna dotyczy wszystkich kwestii szczegółowych regulowanych w ustawie, to powinna być zawarta w przepisach ogólnych. W ustawie o policji kwestia przedawnienia roszczeń zawarta jest w tylko jednym rozdziale. Oznacza to, że przedawnienie dotyczy jedynie regulacji tam zawartej. Podobnie orzekł NSA w wyroku z 20 listopada 2009 r. (I OSK 98/09). Warto o tym pamiętać, bo choć większość świadczeń i należności pieniężnych przysługujących np. funkcjonariuszom policji uregulowana jest w tym samym rozdziale co przedawnienie, to są jednak i takie, które znalazły się w innych częściach ustawy pragmatycznej. Takim świadczeniem w przypadku policji jest np. pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość czy dopłata do wypoczynku.
Istotne miejsce regulacji
Nie zawsze jednak tak jest. W poszczególnych ustawach pragmatycznych przepis o przedawnieniu roszczeń o charakterze pieniężnym znajduje się w różnych miejscach. W większości – tak jak w ustawie o policji, czyli w rozdziale dotyczącym problematyki uposażeniowej. Jest tak w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej (art. 92), ustawie o Straży Granicznej (art. 111), ustawie o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (art. 122), ustawie o Biurze Ochrony Rządu (art. 97), ustawie o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (art. 82). Do wszystkich tych ustaw zatem zaprezentowana wyżej linia orzecznicza będzie miała zastosowanie.
Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym stosowny przepis (art. 91) umieszcza w rozdziale regulującym obowiązki i prawa oraz uposażenie funkcjonariuszy CBA. Natomiast w ustawie o Służbie Więziennej przepis o przedawnieniu (art. 226) znajduje się w rozdziale regulującym problematykę rozpatrywania sporów o roszczenia funkcjonariuszy ze stosunku służbowego, co mogłoby sugerować, że należy go stosować do wszystkich świadczeń pieniężnych przewidzianych w tej ustawie. Żadnych wątpliwości co do tego, do jakich świadczeń instytucja przedawnienia będzie miała zastosowanie, nie ma już w wojsku. W 2013 r., nowelizując ustawę z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, przeniesiono przepisy o przedawnieniu roszczeń z rozdziału 5 „Uposażenie i inne należności pieniężne żołnierzy zawodowych" (art. 75 ust. 1 i 2) do rozdziału 1 „Przepisy ogólne" (art. 8a). Celem tej zmiany było objęcie przedawnieniem roszczeń wszystkich należności wynikających z ustawy, nie tylko związanych z uposażeniami i innymi należnościami pieniężnymi żołnierzy zawodowych.
