Reklama

Ustalanie zdolności do pełnienia służby mundurowych

Od 1 stycznia zniknęły odrębne oznaczenia stopni zdolności do służby i pracy: kandydatów, funkcjonariuszy oraz pracowników, funkcjonujące w niektórych formacjach.

Publikacja: 13.01.2015 01:00

Ustalanie zdolności do pełnienia służby mundurowych

Foto: Fotorzepa, Sławomir Mielnik Sławomir Mielnik

Małgorzata Jankowska

Reklama

Ustawa o komisjach określa stopnie zdolności do służby i pracy zarówno kandydatów, jak i funkcjonariuszy oraz pracowników. Stopnie te ustalane są jednolicie dla poszczególnych kategorii osób podlegających orzecznictwu.

Zdolność do służby – kategorie dla mundurowych

Ujednolicając kategorie zdolności do służby, ustawa o komisjach dzieli je na te dotyczące:

- kandydatów do służby (oraz funkcjonariuszy Policji, PSP i BOR, którzy odbyli służbę kandydacką i chcą pozostać w służbie) – w ich przypadku obowiązują dwie kategorie: Z – zdolny do służby i N – niezdolny do służby;

- funkcjonariuszy – w ich przypadku obowiązują trzy kategorie: A – zdolny do służby, B – zdolny do służby z ograniczeniem i C – niezdolny do służby (>patrz tabela 2).

Przy czym orzeczenie o zdolności fizycznej i psychicznej do służby funkcjonariuszy, oprócz jednej z kategorii zdolności do służby (A, B lub C) zawierać powinno także jedno z następujących określeń:

Reklama

- zdolny do służby – jeżeli nie stwierdzono żadnych chorób lub ułomności stanowiących przeciwwskazanie do pełnienia służby;

- trwale niezdolny do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku – jeżeli stwierdzono choroby lub ułomności, które zmniejszają zdolność fizyczną lub psychiczną do służby i nie pozwalają na pełnienie służby na zajmowanym stanowisku, jednak te choroby lub ułomności nie stanowią przeszkody do dalszego pełnienia służby na innym stanowisku; w takim przypadku komisja lekarska określa, jakie warunki służby są przeciwwskazane dla badanego;

- czasowo niezdolny do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku – jeżeli stwierdzono choroby lub ułomności, które czasowo zmniejszają zdolność fizyczną lub psychiczną do służby, ale mogą rokować poprawę stanu zdrowia i odzyskanie pełnej sprawności i zdolności do służby na zajmowanym stanowisku;

- zdolny do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku – jeżeli stwierdzono pewne choroby lub ułomności, które zmniejszają wprawdzie zdolność fizyczną lub psychiczną, ale nie stanowią przeszkody do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku;

- trwale niezdolny do służby – jeżeli stwierdzono choroby lub ułomności, które nie pozwalają na pełnienie służby.

Ważne

Reklama

Rejonowa komisja lekarska, zaliczając funkcjonariusza Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Służby Więziennej do jednej z kategorii zdolności do służby, bierze pod uwagę charakter i warunki służby na zajmowanym przez niego stanowisku oraz kryteria zdrowotne.

Nowe oznaczenia zastąpiły stare

Zgodnie z art. 64 ustawy o komisjach zmianie ulegają też dotychczas stosowane kategorie zdrowia określające stopień zdolności fizycznej i psychicznej do służby. I tak:

• w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w BOR:

- kategoria Z staje się kategorią A,

- kategoria C staje się kategorią B,

- kategoria N staje się kategorią C,

Reklama

• w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym:

- kategoria Z z oznaczeniem A staje się kategorią Z w stosunku do kandydatów i kategorią A w stosunku do funkcjonariuszy,

- kategoria Z z oznaczeniem C staje się kategorią B w stosunku do funkcjonariuszy,

- kategoria N z oznaczeniem D staje się kategorią N w stosunku do kandydatów i kategorią C w stosunku do funkcjonariuszy,

• w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w SW, Policji, SG oraz PSP:

Reklama

- kategoria C staje się kategorią B,

- kategoria D staje się kategorią C.

Nowe wykazy chorób

Poszczególni ministrowie zobowiązani zostali do określenia w rozporządzeniach wykazu chorób i ułomności, wraz z kategoriami zdolności do służby, na podstawie którego wydawane mają być orzeczenia o stanie zdrowia i o zdolności lub niezdolności kandydata albo funkcjonariusza do służby.

Wszyscy wywiązali się z nałożonego obowiązku. W wydanych przez nich rozporządzeniach, które weszły w życie 1 stycznia 2015 r., znalazły się też szczegółowe objaśnienia odnoszące się do tych chorób i ułomności, jak również zalecane czynności wskazane przy ich ustalaniu w przypadkach, w których wymaga tego wiedza medyczna. Chodzi tu o rozporządzenia:

- Ministra Spraw Wewnętrznych z 19 grudnia 2014 r. w sprawie wykazu chorób i ułomności, wraz z kategoriami zdolności do służby w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Biurze Ochrony Rządu – DzU z 2014 r. poz. 1898,

Reklama

- Prezesa Rady Ministrów z 31 grudnia 2014 r. w sprawie wykazu chorób i ułomności, wraz z kategoriami zdolności do służby w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym – DzU z 2014 r. poz. 1995,

- Ministra Sprawiedliwości z 18 grudnia 2014 r. w sprawie wykazu chorób i ułomności, wraz z kategoriami zdolności do służby kandydata do Służby Więziennej i funkcjonariusza Służby Więziennej – DzU z 2014 r. poz. 1989.

Zdolność do pracy – kategorie dla cywilów

W kwestii komisji lekarskich znajdują się nie tylko funkcjonariusze służb mundurowych i kandydaci na funkcjonariuszy, ale także kandydaci do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej, inspektorzy i pracownicy zatrudnieni w tych komórkach oraz kandydaci do pracy w wywiadzie skarbowym, a także pracownicy wywiadu skarbowego. Wprawdzie nie są oni tematem tego opracowania, jednak dla porządku warto pokazać, jak w ich przypadku wyglądać ma orzekanie o zdolności do pracy. Dlaczego właśnie ta grupa pracowników, niezwiązanych przecież z formacjami mundurowymi, znalazła się w obszarze działania komisji lekarskich. Wydaje się, że z powodu przysługujących im uprawnień, w kontekście których ich fizyczna i psychiczna zdolność do pracy nabiera szczególnego znaczenia.

W przypadku tych osób również określono odrębne kategorie dla kandydatów do pracy w komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym i odrębne dla osób już tam pracujących. Dla pierwszych są to dwie kategorie: Z – zdolny i N – niezdolny. Dla drugich trzy: A – zdolny do pracy, B – zdolny do pracy z ograniczeniem i C – całkowicie niezdolny do pracy. Przy kategoriach A, B i C powinny się znaleźć też uzupełniające określenia (>patrz tabela 3).

Orzekanie o inwalidztwie i zdolności do pracy

Komisja decydować będzie także o przyznaniu lub nie funkcjonariuszowi, także byłemu funkcjonariuszowi, jednej z trzech grup inwalidzkich. Oczywiście, jeśli doszło u niego do stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu. Przy czym w celu ustalenia czy nastąpiło:

Reklama

- stałe naruszenie sprawności organizmu – komisja lekarska oceni, czy rozpoznane choroby lub schorzenia spowodowały takie upośledzenie czynności organizmu, które nie rokuje poprawy według wiedzy lekarskiej;

- długotrwałe naruszenie sprawności organizmu – komisja lekarska ocenia, czy rozpoznane choroby lub schorzenia spowodowały upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 12 miesięcy, mogące jednak ulec poprawie według wiedzy lekarskiej.

W związku ze służbą

W zależności od przyczyny powstania inwalidztwa pozostaje ono w związku lub nie pozostaje w związku ze służbą. Komisja orzeka o związku inwalidztwa ze służbą, gdy przy orzekaniu o stanie zdrowia stwierdzi u badanego kilka chorób lub schorzeń pozostających w związku ze służbą i jedno z nich pojedynczo lub łącznie z innymi jest przyczyną niezdolności do służby.

Zgodnie natomiast z art. 20 ust. 3 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 667 ze zm., dalej ustawa emerytalna), inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą, gdy powstało wskutek:

- zranienia, kontuzji lub innych obrażeń doznanych w czasie wykonywania obowiązków służbowych,

- wypadku pozostającego w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych,

- chorób zakaźnych panujących w miejscu służbowego pobytu funkcjonariusza,

- chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby,

- chorób i schorzeń, które istniały przed przyjęciem do służby, lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby wskutek szczególnych właściwości lub warunków służby na określonych stanowiskach.

Ustawa emerytalna wyraźnie wskazuje też, kiedy taki związek nie może być orzeczony. Oczywiście będzie tak zawsze, gdy inwalidztwo powstało z innych przyczyn niż wymienione powyżej, ale poza tym, zgodnie z art. 20 ust. 5 tej ustawy inwalidztwo nie pozostaje w związku ze służbą, jeżeli:

- jest następstwem wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez jednostkę organizacyjną właściwego resortu umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie funkcjonariusza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom i rozkazom i sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a funkcjonariusz posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i rozkazów i był należycie przeszkolony w zakresie ich znajomości;

- jest następstwem wypadku, którego wyłączną przyczyną było zachowanie się funkcjonariusza spowodowane nadużyciem alkoholu;

- zranienie, kontuzja, obrażenia lub choroba zostały spowodowane przez funkcjonariusza rozmyślnie.

Związek pozwala podwyższyć emeryturę

Orzeczenie inwalidztwa w związku ze służbą oznacza, że funkcjonariusz, który został przyjęty do służby przed 1 stycznia 1999 r. może liczyć na podwyższenie o 15 proc. podstawy wymiaru emerytury. Tak ustalona kwota świadczenia nie może przekroczyć jednak 80 proc. tej podstawy. Stanowi o tym art. 15 ust. 4 oraz art. 18 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Osoby, których inwalidztwo powstało wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami tej służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze, mogą liczyć na renty inwalidzkie wyższe o 10 proc. podstawy wymiaru.

Całkowita lub częściowa

W celu ustalenia grupy inwalidzkiej komisja lekarska ocenia, czy istnieje zdolność do pracy. Przy ocenie zdolności do pracy funkcjonariusza Policji, SG, PSP, BOR, CBA i SW, emeryta i rencisty bierze się pod uwagę, czy i jaką pracę oraz w jakim wymiarze czasowym mógłby wykonywać, wykorzystując posiadane kwalifikacje ogólne i przygotowanie zawodowe, przy istniejących przeciwwskazaniach zdrowotnych do zatrudnienia.

Orzekając o:

- całkowitej niezdolności do pracy, komisja lekarska ocenia, czy funkcjonariusz, emeryt albo rencista jest niezdolny do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia w warunkach specjalnie stworzonych lub na specjalnych stanowiskach pracy.

- częściowej niezdolności do pracy, komisja lekarska ocenia, czy funkcjonariusz, emeryt albo rencista może wykonywać pracę w zmniejszonym zakresie bądź w warunkach specjalnie stworzonych lub na specjalnych stanowiskach pracy.

Komisja lekarska w szczególności:

- stwierdza, czy nastąpiło stałe lub długotrwałe naruszenie sprawności organizmu, oraz ustala datę powstania inwalidztwa,

- określa grupę inwalidzką, do której funkcjonariusz zostaje zaliczony,

- ustala, czy istnieje konieczność stałej opieki osoby drugiej przy wykonywaniu podstawowych czynności życiowych,

- ustala, czy inwalidztwo powstało wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby lub choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby,

- ustala, czy inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą,

- ustala, czy istnieje związek śmierci ze służbą,

- stwierdza, czy istnieje zdolność do pracy,

- ustala wskazania i przeciwwskazania dotyczące zatrudnienia funkcjonariusza niezdolnego do służby,

- ustala termin badania kontrolnego.

Przy czym zgodnie z ustawą emerytalną (art. 21a) komisje lekarskie przeprowadzają badania kontrolne inwalidów i wyznaczają terminy tych badań, kierując się przewidywanym przebiegiem chorób powodujących inwalidztwo.

Nie przeprowadza się badań kontrolnych inwalidów po ukończeniu przez kobiety 55 lat życia, przez mężczyzn 60 lat życia lub gdy inwalidztwo trwa nieprzerwanie dłużej niż dziesięć lat.

Urlop zdrowotny na dalsze leczenie

O potrzebie lub braku potrzeby udzielenia urlopu zdrowotnego funkcjonariuszowi Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej komisja lekarska orzeka w przypadku, gdy funkcjonariusz mimo wykorzystania 12 miesięcy zwolnienia od wykonywania obowiązków służbowych z powodu choroby nie odzyskał zdolności do wykonywania tych obowiązków, a stan jego zdrowia rokuje poprawę w stopniu umożliwiającym dalsze pełnienie służby.

Komisja lekarska, orzekając o potrzebie udzielenia urlopu zdrowotnego, wnioskuje o udzielenie tego urlopu jednorazowo na okres do dwóch miesięcy, łącznie w ciągu kolejnych 12 miesięcy na okres do sześciu miesięcy.

Ustalanie daty powstania inwalidztwa

Datę powstania inwalidztwa komisja lekarska ustala na podstawie dokumentacji medycznej. Za datę powstania inwalidztwa przyjmuje się datę ustaloną przez komisję lekarską. Jeżeli komisja, nie mogąc ustalić daty powstania inwalidztwa, ustaliła okres, w którym ono powstało, za datę powstania inwalidztwa przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli komisja nie mogła ustalić ani daty, ani okresu powstania inwalidztwa, za datę jego powstania przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.