Fałszowanie genealogii to sposób na fałszywy tytuł szlachecki

– Zdumiewające zjawisko. To rodzaj pewnej umysłowej dewiacji wynikającej z niskiej samooceny. Wariaci, po prostu – mówi Piotr Szymon Łoś, autor „Szkiców do portretów ziemian polskich XX wieku", a jednocześnie hrabia. Jak podkreśla, z polską szlachtą wiąże się specyficzny system wartości – odpowiedzialność za swoich bliskich, siebie i podległych sobie ludzi. A poza tym, mówi Piotr Łoś, już jego babcie mówiły, że „najpierw dr, a potem hr.", co miało wskazywać hierarchię wartości, o które warto zabiegać.

A jednak, jak pokazują coraz liczniejsze przypadki, nie tylko tytuł doktora nauk, ale nawet profesorski nie chroni przed pożądaniem tytułów arystokratycznych, a przy okazji naiwnością.

– Przez długi czas prowadziłem korespondencję z mieszkającym we Francji profesorem, nawet wybitnym w swojej dziedzinie, który nabył tytuł hrabiowski poprzez kupno i starał się dowiedzieć, czy ten tytuł, jak to określił, jest dobry – mówi genealog Tomasz Lenczewski.

Ale żeby fałszywi arystokraci mogli czerpać satysfakcję, a czasem i profity ze swej rzekomej pozycji i tytułów, musi być spełniony podstawowy warunek – ich roszczenia nie mogą zostać wyśmiane. A to wymaga pewnej społecznej ignorancji i powszechnej nieznajomości rzeczy.

W krajach, w których ciągłość historyczna nie została przecięta przez komunizm, sprawa jest prosta. Francuz, który chce sprawdzić, na jakiej podstawie monsieur X twierdzi, że jest hrabią, zajrzy do Bottin Mondain, aktualizowanego wydawnictwa zawierającego dane wszystkich osób z towarzystwa. Podobne wydawnictwo mają Brytyjczycy. Polacy błąkają się we mgle, łatwowiernie wierząc hochsztaplerom i uzurpatorom.

Niewiedza jest powszechna, pogłębiana przez media.

– Kuba Wesołowski ma narzeczoną hrabinę! Takie nagłówki pojawiły się w tabloidach. Wszystko zaczęło się od zamieszczonego w piśmie typu glamour reportażu z warszawskiego balu debiutantów. Na zdjęciu były cztery panny: trzy dobrze urodzone, jedna nie – mówi Adam Pszczółkowski, konsultant genealogiczny Związku Szlachty Polskiej. – No i potem, kiedy ta panna zaczęła się pojawiać z aktorem znanym z seriali, wyciągnięto zdjęcie i uznano Zofię Ślogałę za arystokratkę.

Zaczęła swą karierę celebrytki i uznano ją za osobę, która może przybliżyć hermetyczny świat arystokracji zwykłym ludziom. Dziennikarze telewizji śniadaniowej TVN, często pozwalający sobie na ironiczne uwagi wobec różnych osób, w nabożnym skupieniu słuchali, jak panna Ślogała opowiada przy okazji rozmowy o planowanym ślubie księcia Williama, jak uroczystości weselne wyglądają w świecie arystokracji.

Najbardziej oczywistą drogą, by potwierdzić swoje pretensje do szlacheckiego pochodzenia, jest zgłoszenie się do Związku Szlachty Polskiej. Jest to droga prosta, ale trudna. Zasady, przyjęte w heraldyce polskiej, są oczywiste – szlachectwo dziedziczy się po mieczu, z legalnych związków. Nie pomogą dobrze urodzone ciotki ani matka szlachcianka.

Tę prostą zasadę wielu próbuje obejść.

– Bezczelni. Trudno inaczej określić pewne osoby. Mają niesłychany tupet. Kiedy przejrzy się ich mistyfikacje, reagują histerią i wrzeszczą – mówi Adam Pszczółkowski, który sprawdza papiery osób pretendujących do związku.

Najbardziej utkwił mu w pamięci pewien mężczyzna, który odwiedzał parafie, fałszując metryki i poprawiając wpisy w archiwalnych księgach. Najczęściej jednak uzurpatorzy korzystają z dobrodziejstw photoshopa i programów komputerowych, które pozwalają zmodyfikować oryginalne dokumenty i wstawiają inne nazwiska oraz retuszują oryginalne zapiski.

Wprawne oko genealoga takie fałszerstwa natychmiast wychwytuje. Konsultanci Związku Szlachty Polskiej nie mają wątpliwości, że fałszerstwa mają nie tylko dodać komuś splendoru, ale także pomóc zrealizować bardzo praktyczne i ambitne plany życiowe.

– Wślizgnąć się do dobrego towarzystwa, by poznać odpowiednią pannę. Po prostu znaleźć tak zwaną dobrą partię – mówi Adam Pszczółkowski. – To się czasem udaje, zwłaszcza w środowisku emigracyjnym. Głośna jest sprawa pana Bnińskiego vel Mizgalskiego, który poślubił szlachciankę z najwyższej półki. Pannę Bisping, skoligaconą ze wszelkimi dynastiami katolickimi Europy.

Kto sfałszował swe pochodzenie, zdolny jest do wszystkiego. Tymi przesłankami kierują się członkowie Związku Szlachty Polskiej, wśród których krąży uporczywa pogłoska, że rzekomy Bniński sfałszował także i lekarski dyplom. Jego „hrabiowskiego tytułu " nikt nie uznaje – kazał więc usunąć siebie wraz z żoną i czwórką dzieci z genealogicznej bazy potomków Sejmu Czteroletniego po tym, gdy jej twórca Marek Jerzy Minakowski odmówił wpisania tam tego tytułu.

Tytuły hrabiowskie nie są oczywistym wyznacznikiem pozycji, jaką zajmowała polska rodzina szlachecka, liczyły się piastowane urzędy i koligacje.

Heraldycznie sprawa hrabiowskiego tytułu jest skomplikowana – liczą się niekiedy detale dotyczące primogenitury, czyli dziedziczenia tytułu tylko przez najstarszego syna, są tytuły papieskie i nadane przez zaborców.

Ale dla uzurpatorów tytuły hrabiowskie są artykułem pierwszej potrzeby i mają piorunującą siłę rażenia. Wyobraźnia Polaków ukształtowana jest przez romanse historyczne i filmy kostiumowe. Dlatego uzurpator, który ostatnio grasował w Małopolsce, nim został ujęty przez policję, podszywał się nie tylko pod profesora medycyny, ale i hrabiego Myszkowskiego. „Hrabia Myszkowski" mimo nienachalnej urody był tak atrakcyjny dla młodych góralek, że mógł oferować im terapię seksem za pieniądze, o czym ze zgrozą, ale i swoistą fascynacją opowiadają sobie panowie w Związku Szlachty Polskiej.

Pseudohrabia działał na własną rękę. Prawdziwą plagą są za to pseudo-szlacheckie organizacje działające często w ramach ruchu monarchistycznego. Hojnie rozdające fałszywe tytuły.

– Niestety, jest to praktycznie bezkarne, choć oczywiście szkodliwe społecznie. Przypominają sekty, żerują na ludzkiej próżności i kompleksach. Jeśli ktoś wie, o co chodzi, to rozumie, że przyjmując takie tytuły, można się tylko ośmieszyć – mówi Michał Niemirowicz Szczytt, rzecznik Związku Szlachty Polskiej.

Zajmując się elitami Rzeczypospolitej, genealog   Marek Jerzy Minakowski ma zazwyczaj doświadczenia innego typu niż jaskrawe fałszerstwa. Jak mówi, często spotyka się z osobami funkcjonującymi w tzw. dobrym towarzystwie, które uchodzą za kogoś innego niż są, dzięki subtelnym zabiegom z pogranicza piaru i marketingu, a także pewnej stylizacji. Nie uda się im zmylić prawdziwych arystokratów, ci bowiem „od dzieciństwa są wyćwiczeni w rozpoznawaniu uzurpatorów". Jednak bez problemu uchodzą za dobrze urodzonych w oczach opinii publicznej.

– Nigdy nie dementować. To taktyka, która przynosi rezultaty. Proszę bardzo, niech dziennikarze i koledzy z partii uważają, że jestem arystokratą, ja nie powiem ani słowa, by wyprowadzić ich z błędu. Krzysztof Tyszkiewicz, rzecznik Platformy Obywatelskiej, a także Andrzej Potocki z dawnej Unii Wolności są tego znakomitym przykładem – mówi Minakowski. – Jednocześnie Arkadiusz Czartoryski z PiS jest niewątpliwie szlachcicem, choć nie pochodzi z książęcej familii Czartoryskich.

Problem z wielkimi historycznymi nazwiskami typu Tyszkiewicz lub Potocki polega na tym, ze nosili je także chłopi, którzy żyli w dobrach tych arystokratów.

Genealogiczna lustracja przeprowadzona wśród polityków skłania do wniosku, że frakcja niedementujących  jest całkiem spora. Można do niej zaliczyć Radka Sikorskiego, który nigdy nie mówił głośno i wyraźnie, że nie ma nic wspólnego z generałem Sikorskim.

Ciekawym zjawiskiem zaobserwowanym przez genealogów jest dążenie do tzw. uszlachcenia  poprzez oficjalną zmianę nazwiska. Urodę poprawia się u chirurga plastycznego, a pochodzenie w Urzędzie Stanu Cywilnego.

Głośnym przypadkiem jest całkiem nowy Czetwertyński, który objawił się światu, wbrew oburzonym protestom tej książęcej rodziny. Pewien pan uznał, że jego babka była z domu Czetwertyńska i przeprowadził sądową zmianę nazwiska.

Nazwisko zawsze zmienia się na lepsze, czasem według zupełnie nieznanego klucza,  nawet hipotecznego związku z żadnymi przodkami. – Nigdy nie zdementowano informacji, że rodzice żony prezydenta Komorowskiego zmienili nazwisko z „Dziadzia" na „Dembowski " – mówi Minakowski.

W swoim czasie nazwisko zmienił i Stefan Niesiołowski, podobno sięgając do nazwiska panieńskiego matki. Rodzina Niesiołowskich zalicza się do bardzo dobrych rodzin szlacheckich, ale – jak twierdzi Minakowski – „im bardziej wgłębia się w tego Niesiołowskiego, tym mniej jest w nim z tych Niesiołowskich".

Bardzo często zdarza się, że dorosłe dzieci dochodzą do wniosku, iż matka popełniła mezalians i na swój sposób usiłują poprawić jej błąd. – Hrabianka Mycielska poślubia profesora Brysia. Syn uznaje, że hrabianka ważniejsza jest od profesora, i przyjmuje nazwisko matki – mówi Minakowski. Jednak jeśli dziewczyna z ludu poślubia arystokratę, to nie ma mowy, by wróciła do panieńskiego nazwiska, gdy się rozwiedzie – nawet jeśli teoretycznie ma lewicowe poglądy jak eurodeputowana Lidia Geringer de Oedenberg. Ale w końcu nie zrobiła nic wykraczającego poza normę – w przeciwieństwie do rozwiedzionej z jednym z książąt pani, która dawno już po rozwodzie zarejestrowała w USC swoje dziecko z innego związku jako potomka księcia.

Nie muszę nic mówić. Ja w ogóle nie będę z panią na te tematy rozmawiać – mówi mi Jan Ignacy hr. Pondel. Za nic nie chce przybliżyć mi celów Bractwa Kawalerów Wawelskiego Dzwonu Spiżowego, którego jest mistrzem superiorem. Milczy jak zaklęty w kwestii swego hrabiowskiego tytułu. Intrygującego, jeśli zważy się, że nazwiska Pondel nie ma w ogóle w herbarzach.

Jana Ignacego hr. Pondla zobaczyłam na zdjęciu, patrzył godnie, opasany błękitną wstęgą z trudnym do zidentyfikowania orderem. Zdjęcie zamieszczone było w luksusowo wydanym periodyku pod wymownym tytułem „Prestiż", którego jest redaktorem naczelnym, a poświęconym potomkom rodzin, „których korzenie sięgają zamierzchłych czasów, a których przodkowie niczym dęby mocno wrosły w polską ziemię". W ostatnim numerze brylują Maciej hr. Kaczmarski-Zwoliński oraz Ryszard hr. Bochenek- Dobrowolski.

– To prawdziwa plaga, karykatura heraldyki, szyta grubymi nićmi uzurpacja dla naiwnych. Nazwiska tworzone są prawdopodobnie za pomocą zaadaptowania nazwiska matki. Wystarczy znaleźć w rodzinie jedną osobę, która była stanu szlacheckiego, a już można wyprowadzać fantastyczną genealogię. Opierając się na mało wiarygodnych źródłach, dotrzeć można  nawet do Piasta Kołodzieja – mówi geanolog Tomasz Lenczewski.

Jak mówi, takich bractw i konfraterni są na całym świecie setki. Działają jak towarzystwa wzajemnej adoracji, członkowie zarządu odwiedzają w innych krajach podobnych sobie ludzi, wymieniając się orderami i zakładając zagraniczne loże. Schlebiają próżności nowobogackich, wciągając przy okazji w swe szeregi właścicieli dworków, pałacyków, co zapewnia właściwą oprawę ich uroczystości.

– Na ich działalności doskonale zarabiają krawcy, grawerzy, hotelarze i restauratorzy. Tak zwana działalność charytatywna jest nikła i służy raczej usprawiedliwieniu istnienia – mówi Lenczewski.