Od XVI wieku zaczął się napór prawosławnej, ale także związanej z tatarską kulturą Moskwy. Polska była po trosze obozem warownym, po trosze kolonią – na wzór greckich czy angielskich, i przez wieki polem bitewnym. Była także obszarem spotkania – religii, języków, obyczajów. Jednocześnie budowano tę Polskę i wciąż toczono walkę o jej istnienie. Jeśli Piłsudski będzie sobie wyobrażał idealną Polskę – to właśnie na wzór tamtej Pierwszej Rzeczypospolitej: darzącą „złotą wolnością", łączącą różne kultury, wreszcie – federacyjną. Wymarzona Rzeczpospolita miała być odtworzona na wzór Kresów, jej miasta miały przypominać Wilno. Gdy Polska nie miała własnej armii – Piłsudski obmyślał dla niej nową, robotniczą; cel i obowiązek pozostawał ten sam.