Tytoń pomoże zniszczyć raka

– To paradoks, że tytoń może pomóc w leczeniu raka – przyznaje kierownik projektu dr Ronald Levy ze Szkoły Medycznej Uniwersytetu Stanforda. Jednocześnie o wynikach swoich badań mówi nieskromnie: – To naprawdę fajna technologia. Nie tylko dlatego, że jest niestandardowa. Jest też szybka i bezpieczna, czego dowiodła pierwsza faza badań klinicznych.

[srodtytul]Fabryka prosto z pola[/srodtytul]

W badaniach wzięło udział 16 chorych na chłoniaka grudkowego. To jeden z nowotworów układu odpornościowego. W Stanach Zjednoczonych rocznie zapada na niego 16 tys. osób, w Polsce ponad tysiąc. Stosowane do tej pory metody leczenia nie tylko niosą ze sobą negatywne efekty uboczne, ale nie są również wystarczająco skuteczne.

Szczepionka z tytoniu mogłaby to zmienić. Sukces jej działania wiąże się też z tym, że jest to rodzaj zindywidualizowanej terapii przykrojonej dokładnie na miarę każdego chorego. Wyniki badań opublikowało pismo “Proceedings of the National Academy of Sciences”.

Rolę tytoniu w wytwarzaniu nowej szczepionki można porównać do roli, jaką w produkcji spełnia fabryka. Przeznaczeniem rośliny ma być bowiem produkcja antygenu nowotworowego, którym w tym przypadku jest przeciwciało produkowane przez klon komórek nowotworowych. To właśnie one odgrywają kluczową rolę w indywidualnej terapii chłoniaka.

Chłoniak rozpoczyna się wówczas, kiedy pojedyncza komórka układu odpornościowego mnoży się w sposób niekontrolowany. Powstaje klon komórek nowotworowych. Na ich powierzchni znajduje się specyficzne przeciwciało, unikalne dla nowotworu, niewystępujące w żadnej ze zdrowych komórek układu immunologicznego. To właśnie te przeciwciała spełniają rolę antygenu nowotworowego.

Aby uzyskać duże ich ilości, konieczne jest wyizolowanie genu kodującego przeciwciało. A następnie za pomocą metod inżynierii genetycznej wprowadzenie genu do wirusa mozaiki tytoniu i zakażenie nim rośliny. Wówczas tytoń zaczyna produkować antygen, który następnie można wykorzystać do wytwarzania szczepionki.

Po kilku dniach należy oberwać liście tytoniu i wyizolować z nich materiał potrzebny do produkcji szczepionki. Po jej podaniu człowiekowi system odpornościowy rozpozna antygen i zacznie atakować komórki nowotworowe. Wystarczy zaledwie kilka roślin, by uzyskać wystarczającą ilość przeciwciał, z których można stworzyć lek dla jednego chorego.

[srodtytul]Małe, ale ekscytujące[/srodtytul]

Idea szczepionki ze zmodyfikowanej genetycznie rośliny nie jest nowa. Już wcześniej były prowadzone badania nad podobnym lekiem. Różnica polegała na tym, że przeciwciała produkowano w organizmach zwierząt. Wyniki prac nie przyniosły jednak zadowalających rezultatów. Problem leżał w czasie i kosztach. Produkcja indywidualnej szczepionki w komórkach zwierzęcych zajmowała miesiące. W rezultacie, w przeliczeniu na jednego chorego, osiągała cenę tysięcy dolarów. Uczeni obawiali się też nieumyślnego zakażenia pacjenta jakąś odzwierzęcą chorobą.

Wytworzenie szczepionki przy wykorzystaniu tytoniu ma wiele zalet. Zdają sobie z tego sprawę również koledzy po fachu profesora Levy’ego, którzy chwalą wyniki jego prac. Rzecznik brytyjskiego ośrodka Cancer Research nazwał je ekscytującymi. Jednocześnie zaznaczył, że były przeprowadzona na zbyt małej grupie chorych, by z pewnością powiedzieć, że jest to skuteczny sposób walki z chorobą. Levy jest tego świadomy. Niedługo szczepionka zostanie poddana drugiej fazie badań klinicznych. Weźmie w niej udział większa grupa pacjentów. Uczeni przyjrzą się zwłaszcza skuteczności jej działania. Istnieje duża szansa, że i tym razem testy wypadną pomyślnie.

[ramka][srodtytul]Zrobiliśmy krok naprzód[/srodtytul]

[b][i]Prof. Janusz Siedlecki, biolog molekularny z Centrum Onkologii w Warszawie [/i][/b]

[b]Rz: Szczepionka z tytoniu jest interesująca medialnie, a z medycznego punkty widzenia?[/b]

Janusz Siedlecki: To ważne osiągnięcie. Choć nie jest to pierwsza tego typu szczepionka. Dotychczas były one wytwarzane m.in. w komórkach bakteryjnych czy zwierzęcych. Przedstawione wyniki opisują pierwszy znany mi przypadek wykorzystania komórek roślinnych do produkcji antygenu przeciwnowotworowego. Taka metoda przyspiesza przygotowanie szczepionki, zapewnia dużą czystość uzyskiwanego preparatu i obniża koszty produkcji. W porównaniu z tym, co było możliwe do tej pory, to krok naprzód. Nie jest to jednak lek na raka, a środek wspomagający klasyczne leczenie. Jak wynika z badań, z pomocą szczepionki będzie można tylko (lub aż) wydłużyć okres remisji, charakteryzujący się brakiem objawów chorobowych.

[b]Lek wyprodukowany z pomocą zmodyfikowanej rośliny to chyba dość osobliwy pomysł.[/b]

Wiele ośrodków na świecie prowadzi podobne badania. W Polsce próbowano wzbogacić liście sałaty o szczepionkę na Helicobakter pylori (bakterię związaną z rozwojem raka żołądka). Hilary Koprowski wspomniał kiedyś, że można by szczepionkę na polio umieścić w bananach. Człowiek jest mniej wrażliwy na patogeny roślinne niż na wirusy zwierzęce. Należy się spodziewać, że takich prób będzie przybywać.