Przegrodzona Wisła próbuje odzyskać swobodę

Zapora na Wiśle we Włocławku funkcjonuje od 40 lat. Bez pomocy już długo nie wytrzyma.

Każdemu wzrostowi poziomu Wisły towarzyszą katastroficzne artykuły i audycje w mediach ostrzegające, że tama "może nie wytrzymać", "pęknąć", "runąć". Niepokój jest uzasadniony, ponieważ konstrukcja ta miała samodzielnie po- wstrzymywać wody Wisły tylko przez 10 do 15 lat. Nie była projektowana jako samodzielny obiekt. Tymczasem jest nim co najmniej o 25 lat za długo.

[srodtytul]Niedokończona symfonia [/srodtytul]

Komitet Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk przygotował już w 1957 roku projekt regulacji największej polskiej rzeki, nazwano go Kaskadą Dolnej Wisły. Budowa ruszyła po sześciu latach, a w październiku 1970 roku oddano do użytku pierwszy stopień Kaskady – zaporę we Włocławku wraz z elektrownią wodną.

Konstrukcja ta łączy elementy mostu i zapory wodnej. W jej skład wchodzą trzy mosty o długości 12,72 oraz 250 m. Wkomponowane są w drogę łączącą brzegi Wisły (1434 m). Przeciętny przepływ wody na tamie wynosi 930 m sześc. na sekundę. Maksymalna różnica poziomów wody przed i za zaporą powinna sięgać 10,5 m.

Spiętrzone wody Wisły utworzyły zbiornik zaporowy długości 59 km, szerokości do 2,5 km, pojemności 408 milionów metrów sześc. Po dziesięciu latach poniżej Włocławka, w Nieszawie, miała powstać kolejna tama i elektrownia, spiętrzona woda miała "podeprzeć" włocławską tamę od północy. A potem miały powstawać następne zapory, elektrownie i sztuczne zbiorniki zaporowe wzmacniające budowane tamy. Zrealizowanie całej inwestycji przysporzyłoby Polsce dużej ilości czystej energii elektrycznej, zabezpieczyłoby przed powodziami, umożliwiłoby regularny transport wodny (najtańszy) na rzece, która w okresie letnim często toczy zbyt mało wody jak na potrzeby żeglugi.

Natychmiast po oddaniu do użytku tamy we Włocławku ruszyły przygotowania do budowy tamy w Nieszawie. I równie szybko zostały wstrzymane z powodu trudnej sytuacji gospodarczej Polski.

[srodtytul]Widmo katastrofy [/srodtytul]

Niepokojące sygnały o pogarszającym się stanie technicznym włocławskiej zapory pojawiły się na początku lat 90. I nie media je wysyłały, ale specjaliści hydrolodzy, między innymi z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Kontrole wykazały, że niezbędne są prace remontowe. Maksymalna różnica poziomu wody przed i za tamą wzrosła do 14 m, projekt zaś przewidywał różnicę 10,5 m. Sytuację nieco poprawił zbudowany w 1999 roku próg spiętrzający wodę za tamą. Ale nie zmieniło to zasadniczo sytuacji: napór wody z jednej strony tamy jest zbyt duży.

Gdyby doszło do zawalenia tamy, ucierpiałyby miliony ludzi w Toruniu, Tczewie, na Żuławach, nawet na Bałtyku nastąpiłby "koniec świata".

Oprócz mechanicznego aspektu takiej katastrofy jest też aspekt chemiczny. W ciągu 40 lat istnienia włocławskiego zbiornika Wisła naniosła do niego blisko 50 mln m sześc. osadów zawierających szkodliwe substancje i metale ciężkie – rtęć, ołów, kadm. Dopóki spoczywają na dnie, są niegroźne...

[srodtytul]Zbudować, rozebrać [/srodtytul]

Istnieją dwie opcje dotyczące tego problemu. Nie realizując całej Kaskady Dolnej Wisły (na świecie odchodzi się od budowy elektrowni na rzekach nizinnych), można zbudować tamę w Nieszawie, aby jej zbiornik podparł włocławską staruszkę. Rząd rozważa taką możliwość, dysponuje stosownymi ekspertyzami. Finansowanie takiego projektu (łączącego się z budową elektrowni wodnej) byłoby proste, inwestorzy już ustawiają się w kolejce.

Druga opcja, sugerowana przez niektóre organizacje ekologiczne, to zdemontowanie elektrowni, rozebranie zapory i osuszenie zalewu włocławskiego w ciągu kilkunastu lat. Dno osuszonego zbiornika porastałby las łęgowy, który zneutralizowałby szkodliwe substancje z dna.

[i]Dane techniczne elektrowni [link=http://www.ew.wloclawek.pl]www.ew.wloclawek.pl[/link][/i]

[ramka][b]Znamy rozwiązanie bezpieczne i ekologiczne[/b]

[b]Piotr Nieznański, WWF Polska[/b][b]Rz: Z powodzią wrócił problem tamy we Włocławku. Co na temat jego rozwiązania myślą ekolodzy?[/b]

[b]Piotr Nieznański:[/b] To budowla hydrotechniczna zwiększająca zagrożenie powodziowe. Jak wynika z ekspertyz, możliwym sposobem poprawy przestarzałej konstrukcji jest budowa progu podpiętrzającego. Rozwiązanie to jest zarówno proste technicznie i bezpieczne, jak i możliwe do szybkiej realizacji. Inaczej niż budowa drugiej tamy w sąsiedztwie, które to rozwiązanie od lat forsują hydrotechnicy. Jego skutkiem byłoby przegrodzenie rzeki i trwałe zniszczenie siedlisk. Budowa nowego stopnia oznacza przesunięcie, a nie rozwiązanie problemu.

[b]Różnice zdań między ekologami a władzami widać też w Warszawie. Oskarżono was o blokowanie budowy wałów przeciwpowodziowych.[/b]

To stara sztuczka odwracania uwagi, szukania winnych i maskowania niekompetencji urzędników. Przykład: już od13 lat bębnimy o konieczności ochrony obszarów zalewowych położonych nad polskimi rzekami i wciąż byliśmy ignorowani. Znając życie, to “blokowanie” sprowadziło się do propozycji zastosowania rozwiązań technicznych zmniejszających wpływ na środowisko. Urzędnicy zamiast wymusić na inwestorze opracowanie nowego wariantu, zasłaniają się protestem.

[i]—not. Izabela Filc Redlińska[/i][/ramka]

[ramka][b]Nie ma powodu do obaw [/b]

[b]inż. Ireneusz Ankiersztejn specjalista budownictwa wodnego w firmie Hydroprojekt, która projektowała zaporę we Włocławku[/b]

[b]Rz: Wygląda na to, że zapora we Włocławku wytrzymała olbrzymi napór wody. Nie obawiał się pan, że może runąć?[/b]

[b]Ireneusz Ankiersztejn:[/b] Ależ absolutnie nie! Zapora jest przygotowana na znacznie większa wodę niż obecnie. Zresztą niewiele mniejszy napór wody mieliśmy w roku 2001 i zapora wytrzymała znakomicie.

[b]Ale podobno jest wychylona o ok. 6 metrów... [/b]

To absolutnie nieprawda. Owszem, kontrole wskazywały już na konieczność wykonania kosmetycznego remontu, ale to wszystko. Gdyby na którymkolwiek ze stałych punktów pomiarowych, tzw. reperów, których jest w obrębie tamy kilkadziesiąt, pojawiło się sześć dziesiątych centymetra odchylenia, to już byłby powód do niepokoju. Tama – zgodnie z polskimi normami – jest stale monitorowana przez wyspecjalizowane służby działające w ramach IMGW. Kilka razy w roku dokonywane są pomiary punktów stałych. Gdyby coś złego się działo, mielibyśmy czas na reakcję. Ostatnia ocena stanu technicznego nie wykazała podstaw do niepokoju.

[b]A skąd wzięły się te alarmujące doniesienia w prasie, które pojawiają się od lat?[/b]

Nie ma co ukrywać, że – z nieznanych mi przyczyn – grupy ekologów chcą doprowadzić do rozebrania zapory na Wiśle i to właśnie one podsycają niepokój i chyba inspirują takie alarmistyczne informacje, jakie co jakiś czas pojawiają się w prasie.

[b]To na czym polega problem z tamą we Włocławku? [/b]

Na tym, że od 40 lat stoi samotna, a inne stopnie wodne na rzece poniżej Włocławka nie powstały, tak jak zakładały to plany budowy Kaskady Dolnej Wisły. Ambitny projekt przewidywał, że zapora będzie przegradzała Wisłę najwyżej przez 15 lat.